What Are You Saying Meaning in Marathi

a. Form some exclamatory expressions by using the adjectives you know, like सुंदर, गोड, मोठं, छोटं, आंबट, चांगलं, and स्वस्त.

b. Can you guess what are they saying?

3. दिवाळी

भारतात दिवाळी हा एक मोठा आणि महत्वाचा सण आहे. दिवाळी अश्‌्विन आणि कार्तिक या दोन मराठी महिन्यात असते. अश्‌्विन महिन्याचे शेवटचे दोन दिवस आणि कार्तिक महिन्याचे पहिले दोन दिवस मिळून चार दिवस दिवाळीचा सण असतो. यावेळी शेतात धान्य तयार होते. म्हणून लोक आनंदात असतात.

परंपरेप्रमाणे दिवाळीचा पहिला दिवस म्हणजे नर्कचतुर्दशी. दुसरा दिवस लक्ष्मीपूजनाचा. तिसरा दिवस असतो पाडव्याचा. चौथ्या दिवशी भाऊबीज असते.

1994 मधे दिवाळी नोव्हेंबर या इंग्रजी महिन्यात होती. पण दिवाळी नेहमी नोव्हेंबर महिन्यात नसते. ती कधी कधी ऑक्टोबर महिन्यात असते. दिवाळी कोजागिरी पौर्णिमेनंतर साजरी करतात. तेव्हा हवा नेहमी स्वच्छ आणि थंड असते.

नर्कचतुर्दशीला लोक लवकर उठतात. सुगंधी तेल-उटणे लावून अंघोळ करतात. फटाके उडवतात. मग फराळ करतात. चकली, चिवडा, शेव असे तिखट आणि करंजी, लाडू, शंकरपाळे असे गोड पदार्थ खातात.

दुसऱ्या दिवशी लक्ष्मीची पूजा करतात. व्यापारी दुकानासमोर फटाक्याच्या मोठ्या माळा लावतात. तिसऱ्या दिवशी म्हणजे पाडव्याला बायको नवऱ्याला ओवाळते आणि भाऊबीजेला बहीण भावाला ओवाळते.

दिवाळी म्हणजे दिव्यांचा सण. दिवाळीला आकाशकंदील लावतात. दिवे लावतात. दिवाळी म्हणजे नवे कपडे, गोड जेवण, भेटवस्तू, पाहुणे, किल्ले, रांगोळ्या, उदबत्या, फुलबाज्या, फटाके, उटणी, सुगंधी तेले. दिवाळी सगळे लोक उत्साहाने आणि आनंदाने साजरी करतात.

In India Diwali is a large and important festival. Diwali is [always] in the two Marathi months of Ashvin and Kartik. The last two days of the month of Ashvin and the first two days of the month of Kartik together constitute the four days of the Diwali festival. At this time grain ripens in the field. So people are full of joy ['in joy].

According to tradition the first day of Diwali is Narkachturdashi. The second day is Laxmipujan. The third day is Padva. Bhaubeej is on the fourth day.

In 1994 Diwali was in the English month of November. But Diwali isn't always in November. It is sometimes in October. Diwali is celebrated ['they celebrate'] after the Kojagiri full moon [in Ashvin]. The air then is clear and cool.

On Narkacaturdashi people get up early. They apply fragrant oils and powders when they bathe. They set off firecrackers. Then they make holiday snacks. They eat spicy preparations such as cakli, civada and shev and sweet preparations such as karanji, ladoo, and shankarpalas.

The next day they worship Laxmi. Merchants set off large chains of firecrackers in front of their stores. On the third day i.e., on Padva - a wife will wave a tray of lamps before her husband. And on Bhaubeej a sister will wave a tray of lamps before her brother.

Diwali is a festival of lamps. On Diwali they light 'sky lanterns'. They light lamps. Diwali means new clothes, sweet food, presents, guests, [play] forts, rangolis, incense sticks, sparklers, firecrackers, fragrant powders and oils. Everybody celebrates Diwali with enthusiasm and joy.

VOCABULARY

Nouns

दिवाळी f. festival of lamps

महत्व n. importance. महत्वाचं of importance, important

सण, सण m. festival.

अश्?्विन m. seventh month of the Hindu calendar

कार्तिक m. eighth month of the Hindu calendar

धान्य n. grain, crop

आनंद m. happiness, joy

परंपरा, परंपरा f. tradition

तेल, तेलं n. oil

उटणं, उटणी n. powder

फटाका, फटाके m. firecracker

फराळ m. snack

चकली, चकल्या f. spicy snack shaped as a spiral

चिवडा m. spicy mixtures of fried things served as a snack

शेव f. spicy fried gram flour pasta often served with चिवडा

करंजी, करंज्या f. spicy fried pastry stuffed with coconut, raisins, and spices

लाडू, लाडू m. ball shaped sweet made of gram flour, sugar, and spices

शंकरपाळा, शंकरपाळे m. small diamond shaped fried snack made from sweetened dough

पदार्थ, पदार्थ m. culinary dish, preparation

व्यापारी, व्यापारी m. merchant

माळ, माळा f. (e) chain, row

आकाशकंदील, आकाशकंदील m. Diwali 'sky lantern'

भेटवस्तू, भेटवस्तू f. gift, present

पाहुणा, पाहुणे m. guest

किल्ला, किल्ले m. fort

रांगोळी, रांगोळ्या f. decorative powder designs

उदबत्ती, उदबत्या f. incense stick

फुलबाजी, फुलबाज्या f. sparkler

उत्साह m. enthusiasm

Adjective and Adverbs

शेवटचं adj. last, final

पहिलं adj. first

तयार adj. inv. ripe, ready

दुसरं adj. second

तिसरं adj. third

चौथं adj. fourth

स्वच्छ adj. inv. clean, clear

सुगंधी adj, inv. fragrant

तिखट adj, inv. spicy hot

नवं adj. new

साजरं adj. celebrated 0 कर- to celebrate

मिळून adv. together

यावेळी loc. at this time

दिवशी loc. on the day

Postposition

-प्रमाणे post. according to

Verbs

उठ- v.i. to get up, rise

उडव- v.t. to set off (firecrackers)

ओवाळ- v.t. to wave a tray of lamps in front of a deity or a person

लाव- v.t. to light

Phrases

परंपरेप्रमाणे according to tradition

उत्साहानी with enthusiasm

WORD STUDY

नर्कचतुर्दशी : नर्क is name of a demon. He was killed by Krishna on चतुर्दशी (चतुर्दशी is the 14th or 29th day of a month. Lunar months have two cycles of fifteen days according to the waxing and waning moon).

लक्ष्मीपूजन : पूजन is पूजा , which means worship. Worship of लक्ष्मी, the goddess of wealth.

पा॰वा : is the first day of चैत्र or of कार्तिक. The first day of चैत्र is the beginning of new year. The first day of कार्तिक is the third day of दिवाळी.

भाऊबीज : बीज is the second day of the month with the waxing moon. The second of the month कार्तिक is the day of brothers and sisters, celebrated as the last day of Diwali.

कोजागिरी पौर्णिमा : is the full moon day in अश्‌्विन. This is the first full moon after monsoon. The skies are supposed to be clear and bright on this day.

फराळ : special snacks and sweets prepared for holidays like Diwali.

किल्ला : It has been tradition in Maharashtra since the beginning of the 20th century to build small forts at the time of Diwali as decoration in memory of Shivaji, the great king and founder of Maharashtra.

रांगोळी : decorative designs made with white and colour powder in front of the house door and courtyards.

लाव : v. t. a very frequent and complicated verb in Marathi with several meanings in different contexts. One of the meanings is 'to ignite' as in गॅस लाव, सिगरेट लाव, दिवा लाव. फटाके लाव means 'to set off firecrackers'.

GRAMMAR

1. Constructions without a Subject

In Marathi general statements are frequently made without a subject, using the plural form of the verb in the third person.

दिवाळी कोजागिरी पौर्णिमेनंतर साजरी करतात.	Diwali is celebrated after the Kojagiri full moon.
दुसऱ्या दिवशी लक्ष्मीची पूजा करतात.	The next day they worship Laxmi.

The equivalent constructions in English either are in the passive voice or they have a third-person subject in the singular on plural, e.g., 'one says' or 'they say'.

Note that there are also some constructions without a subject in Marathi where the third person singular neuter form of the verb is used.

उन्हामुळे दिवसा नेहमी गरम असतं.	Because of the sunshine it is always warm during the day.
रात्री बहुधा थंड असतं.	At night it is mostly cool.

In the equivalent English construction, the subject 'it' cannot be omitted.

2. Ordinal and Cardinal Number

Ordinal number are variable adjectives derived from the cardinal.

एक पहिलं	पाच पाचवं	नऊ नववं
दोन दुसरं	सहा सहावं	दहा दहावं
तीन तिसरं	सात सातवं
चार चौथं	आठ आठवं

Note that after पाच all the numbers take the suffix -वं, नऊ changes to नववं and शंभर to शंभरावं. Consonant ending number often change a + suffix like वीस to विसावं .

Note that the interrogative pronoun कितवं 'how manieth' is also variable. There is no English equivalent for this useful Marathi interrogative.

---

---

अभ्?यास

A. In the reading text on Diwali there are many sentences without a subject where the verbs is in the third person plural.

Identify these sentences and insert an appropriate subject (the 'understood' subject).

B. Complete the following sentences. :

तिचा आज (40) .......... वाढदिवस आहे.

इथून (3) .... मुलगा फार हुशार आहे.

ती (20) .......... वर्षी बी. ए. झाली.

ते नेहमी (1) .......... वर्गानं प्रवास करतात.

'बीज' म्हणजे महिन्याचा (2) ........ दिवस.

या पुस्तकात (18) .......... पानावर एक छान चित्र आहे.

तो (11) ............ दिवशी दवाखान्यातून घरी परत आला.

ही गाडी (4) ....... गिअरमधे चालत नाही.

ते (8) .......... मजल्यावर (मजला m. floor ) रहातात.

ऑपरेशननंतर (15) .......... दिवशी ती घरी परत आली.

---

4. दिवाळीची तयारी

- संदीप तू काय करतोस? Sandeep, what are you doing? * मी हा कागदाचा आकाशकंदील तयार करतोय. I'm getting this paper 'sky lantern' ready. - तो कशासाठी? What's it for? * आता दिवाळी जवळ आली ना! दिवाळी म्हणजे 'दिव्यांची माळ'. दिवाळी म्हणजे दिव्यांचा सण. मी दर वर्षी दिवाळीला एक आकाशकंदील तयार करतो. शिवाय आई सगळीकडे खूप पणत्या म्हणजे तेलाचे दिवे लावते. It's nearly Diwali now, you know! Diwali means 'a row of lamps'. Diwali is a festival of lamps. Each year I prepare a sky lantern at Diwali. And mother sets out lots of little clay oil lamps everywhere. - तुम्ही दिवाळीसाठी आणखी काय तयारी करता? What more do you do as preparation for Diwali? * आई दिवाळीसाठी फराळाचे गोड आणि तिखट पदार्थ करते. करंज्या, शंकरपाळे, शेव, चिवडा, चकल्या असे खूप पदार्थ. ती सगळं घर साफ करते. नवीन पणत्या आणते. शिवाय अंघोळीसाठी सुगंधी तेल, उटणी आणते. नवीन कपडे शिवते. शिवाय छान छान रांगोळ्या काढते. Mother makes sweet and spicy preparations as snacks for Diwali. Lots of things like karanjis, shankarpalas, shev, chivda, and chakli. She cleans the whole house. She gets new clay lamps. Also scented oil and powder for bathing. She sews new cloths. And she also draws very nice rangolis.

- आणि तू काय काय करतोस?	And what all do you do?
* मी आईला मदत करतो. शिवाय आकाशकंदील करतो. मग मी किल्लासुद्धा करतो. मी यंदा खूप मोठा किल्ला करणार आहे. मिच, तू पण येशील का किल्ला करायला?	I help mother. And I make the sky lantern. Then I also make a fort. This year I'm going to make a really big fort. Mitch, will you come too to make the fort?
- हो येईन की! पण किल्ला म्हणजे काय?	Yes, of course I'll come. But what do you mean by 'fort'?
* किल्ला म्हणजे शिवाजीचे किल्ले आहेत तसा, सिंहगडसारखा किल्ला.	By 'fort' I mean like Shivaji's forts, like the fort at Sinhagad.
- पण तो कुठे आणि कसा करणार?	But where are you going to make it- and how?
* आपल्या घराच्या दाराजवळ. मी माती आणि दगड घेऊन येतो. त्याचा आपण एक डोंगर करू. शेजारी एक तळं * करू. झाडं* लावू. तुळशीबागेतून मातीचे शिपाई आणू, बंदुका आणू. मग छान किल्ला तयार होईल	Near the door of our house. I'll get mud and rocks. We'll make a hill out of that. We'll make a pond next to it. We'll plant some trees. We'll get some clay soldiers from Tulsibag - and guns. Then we'll build a nice fort.
- मी पण येईन तुझ्याबरोबर तुळशीबागेत. मग आपण किल्ला करू.	I'll also come with you to Tulsibag. Then we'll make the fort.
* हो चालेल. मजा येईल.	Yes, good. We'll have fun.

VOCABULARY

Nouns

पणती, पणत्या f. little oil lamps made of clay

तयारी f. preparation

माती f. clay, mud, earth

दगड, दगड m. stone

तळं, तळी n. pond, lake

तुळशीबाग f. (e) Tulsibag, a shopping area for traditional housewares in Pune

शिपाई, शिपाई m. soldier

बंदुक, बंदुका f.(e) gun, rifle

Adjective and Adverbs

दर adv. every, each

यंदा adv. this year

साफ adv. inv. clean

आपलं pos. adj. var. our (inclusive)

Postpositions

-सुद्धा post. also, too, even

-सारखं post. like, in the manner of

Verbs

शिव- v.t. to sew

घेऊन ये- v.i. (compound) to bring

Phrases

कशासाठी for what

दर वर्षी each year

सिंहगडासारखा किल्ला fort like Sinhagad

तुळशीबागेतून from ['out of] Tulsibag

* तळं (n. sg.) and झाडं (n. pl.) are used in spoken Marathi. The corresponding literary forms are तळे, झाडे. This is also applicable to the verb forms.

---

अभ्यास

A. In pairs. Practice the above conversation.

B. One at a time around the class in a chain.

Sit in a circle and take a count of the class using cardinal numbers. Then ask each other तू कितवा / कितवी आहेस? and answer this question with ordinal number.

C. Identify sentence with the Auxiliary verb from the text दिवाळी (chap. 3) and make them negative.

D. Talk about seasons and festivals in America by using the forms of the Auxiliary.

E. Are these dishes sweet (गोड) or (खारट) salty?

करंज्या, शेव, लाडू, श्रीखंड, गुलाबजाम, चिवडा, चकल्या, शंकरपाळे, चिरोटे

F. Group activity.

दिवाळी कुठे साजरी करतात?

दिवाळी केव्हा येते?

दिवाळी किती दिवस साजरी करतात? त्या दिवसांची नावं काय?

दिवाळीत हवा कशी असते?

नर्कचतुर्दशीला लोक काय करतात?

दिवाळी कशी साजरी करतात?

Do you know what they are doing?

Unit Two

Travelling

---

5. दक्षिण भारताची सहल

नोव्हेंबर 1992 मध्ये माझी एक जर्मन मैत्रीण भारतात आली होती. तिच्याबरोबर मी दक्षिण भारताचा प्रवास केला. आम्ही एक मोटार भाड्याने घेतली. त्या मोटारीने आम्ही एकूण दहा दिवस फिरलो.

आम्ही बेळगाववरून विजापूरला गेलो. तिथे प्रसिद्ध गोलघुमट बघितला. विजापूरला रात्री राहून दुसऱ्या दिवशी बदामीला गेलो. तिथल्या गुहा पाहून पुढे हम्पीला गेलो. नंतर हळेबीड, बेल्लूरची प्रसिद्ध देवळे बघितली. तिथून जोग फॉल्सचा धबधबा बघून कारवार, गोकर्ण, गुहागर अशी समुद्रकिनाऱ्यावरची गावे पाहून पुण्याला परत आलो.

कर्नाटकात आम्हाला खूप मोठी ज्वारीची आणि सूर्यफुलाची शेते दिसली. कर्नाटक प्रांत फार सुंदर आहे.

In November 1992 my one German friend came ['had come'] to India. I made a trip to southern India with her. We rented a car. We went around for ten days altogether with that car.

We went via Belgaum to Bijapur. There we saw the famous Golgumbaz mausoleum. We stayed overnight at Bijapur and went to Badami the next day. We saw the caves there and went on to Hampi. Later we saw the famous temples at Halebid and Belur. From there we visited ['saw'] the water fall at Jog Falls, saw such towns on the seacoast as Karwar, Gokarna, and Guhagar and returned to Pune.

We saw very large fields of sorghum and sunflowers in Karnataka. The state of Karnataka is very beautiful.

Group activity:

Discuss 'the journey of South' taking the following points into consideration.

दक्षिण भारतात कोणते प्रांत आहेत?

तिथे कोणत्या भाषा बोलतात?

दक्षिण भारतात राजधान्यांची गावं कोणती?

दक्षिण भारतात कोणत्या गावांमध्ये प्रसिद्ध आणि सुंदर देवळे आहेत?

दक्षिण भारतात कोणती गावं तुम्ही बघितली आहेत?

कोणतं गाव तुम्हाला आवडतं? का?

तिथे तुम्ही काय काय बघितलंत?

---

संभाषण

- जॉन, तू सुट्‌्टीत काय केलंस?	Jon, what did you do during ['in'] your vacation?
* मी गावाला गेलो होतो.	I went ['had gone'] out of town.
- कोणत्या गावाला?	Where did you go?
* मी दिल्ली आणि मसुरीला गेलो होतो.	I went to Delhi and Mussoorie.
- तू तेथे किती दिवस राहिलास?	How long did you stay there?
* एकूण दहा दिवस.	Ten days altogether.
- तू दिल्लीला कसा गेलास?	How did you go to Delhi?
* मी विमानानं गेलो.	I went by plane.
- तू एकटाच गेलास का?	Did you go alone?
* नाही, कॅथी माझ्याबरोबर होती.	No. Kathy was with me.
- कॅथी, तुम्ही दिल्लीत काय केलंत?	Kathy, what did you [two] do in Delhi?
* खूप हिंडलो - फिरलो. लोकांना भेटलो.	We wandered around a lot. We met people.
- आणखी काय केलंत?	What else did you do?
* खूप खरेदी केली. खूप मजा केली. पंजाबी पदार्थ खाल्ले.	We bought a lot [of stuff]. We had a lot of fun. We ate Panjabi dishes.

- तुम्ही तिथे काय काय बघितलंत?	What all did you see there?
* आम्ही लाल किल्ला बघितला, त्रिमूर्तीभवन बघितलं, जामा मशीद बघितली, खूप म्यूझियम्‌स आणि प्रदर्शनं बघितली.	We saw the Red Fort, the Teen Murti Bhavan, the Jama Masjid, and a lot of museums and exhibitions.
- आणखी काय केलंत?	What else did you do?
* चांदनी चौकामध्ये चपला घेतल्या, कपडे घेतले. दिल्लीत खूप मजा आली.	We got chappals and clothes in Chandni Chowk. We had a lot of fun in Delhi.

---

Group activity:

Describe your own travels in India following the pattern of the questions in the dialog.

---

VOCABULARY

Nouns

सहल, सहली f. (i) trip, tour, outing

प्रवास, प्रवास m. journey, travel कर- 0 to travel

मोटार, मोटारी f. (i) car

भाडं, भाडी n. rent. भाड्यानी on rent

घुमट, घुमट m. dome

गुहा, गुहा f. cave

धबधबा, धबधबे m. waterfall

समुद्रकिनारा, समुद्रकिनारे m. seacoast

ज्वारी f. sorghum

शेत, शेतं n. field

सुर्यफूल, सुर्यफुलं n. sunflower

प्रांत, प्रांत m. state

सुट्‌्टी, सुट्या f. holiday, vacation

खरेदी f. purchasing, shopping

मशीद, मशिदी f.(i) mosque

प्रदर्शन, प्रदर्शनं n. exhibitions, exhibits

Adjectives and Adverbs

एकूण adv. altogether

पूढे adv. ahead, further on

तिथून adv. from there

तिथलं adv. from / of there

प्रसिद्ध adv. inv. famous

Postpositions

-वरचं post. var. from on

-वरुन post. via

Phrases

दुसऱ्या दिवशी the next day

समुद्रकिनाऱ्यावरची गावं towns along ['from on'] the seacoast

WORD STUDY

You may have noticed that in the first reading the instrumental postposition, which you have consistently learned as -नी up to this point, is rendered as -ने, as in भाड्याने and मोटारीने; whereas in the conversation you still find विमानानी. -ने is the form used in more formal writing styles while -नी is the form commonly used in speech.

---

GRAMMAR

Reviewing the Perfect Aspect.

-ल is the Perfect aspect marker for all Marathi verbs. To it are added vowel endings that indicate person, number and gender.

Let's compare the Imperfect and Perfect paradigms of the verb जा- said by side.

Imperfect		Perfect
मी जातो / जाते	आम्ही जातो	मी गेलो / गेले	आम्ही गेलो
तू जातोस / जातेस	तुम्ही जाता	तू गेलास / गेलीस	तुम्ही गेला (त)
तो जातो	ते जातात	तो गेला	ते गेले
ती जाते	त्या जातात	ती गेली	त्या गेल्या
ते जाते / जातं	ती जातात	ते गेले / गेलं	ती गेली

Note especially unlike the Imperfect, the third person plural ending in the Perfect are differentiated in terms of gender.

For the third person singular in the Perfect the masculine ending is -आ and the feminine ending is -ई as against -ओ and -ए in the Imperfect. The third person singular and plural endings in the Perfect thus correspond to the variable adjective endings.

Singular	Plural
मोठा मुलगा (m)	मोठे मुलगे (m)
मोठा मुलगा गेला	मोठे मुलगे गेले
मोठी मुलगी (f)	मोठ्या मुली (f)
मोठी मुलगी गेली	मोठ्या मुली गेल्या
मोठं घर (n)	मोठी घरं (n)
मोठं घर गेल	मोठी घरं गेली

1. Note that the third - person forms of intransitive and transitive verbs in the Perfect are the same, but their sentence structure is different.

While forming the Perfect, the subject of a transitive verb takes the postposition -ने / -नी / नं (instrumental). The verb then agrees with the object of the sentence. In the sentence नीला काम करते, नीला is the subject of the transitive verb करते. In the Perfect नीला will take -ने*. The perfect from of कर is केलं, which will agree in gender and number with the object काम (n. sg.). Therefore the sentence in the Perfect will be नीलाने काम केलं.

Imperfect	Perfect
नीला काम करते	नीलाने काम (n.sg.) केलं.
नीला अभ्यास करते	नीलाने अभ्यास (m.sg.) केला.
नीला अंघोळ करते	नीलाने अंघोळ (f.sg.)केली.

2. Remember that the postposition -ने is added only to nouns in the third person. The pronouns in the first person मी, आम्ही and in the second person तू, तुम्ही do not take -ने in the Perfect.

Imperfect	Perfect
नीला काम करते	नीलाने काम केलं
मी काम करतो	मी काम केलं
आम्ही काम करतो	आम्ही काम केलं
तू काम करतोस	तू काम केलंस
तुम्ही काम करता	तुम्ही काम केलं (त)

In all the sentences in the Perfect above the verb is governed by the noun which functions here as a grammatical subject. The 'agent' doing the action नीलाने, मी, आम्ही, तू, तुम्ही is not the grammatical subject.

* -ने is the form used in the following examples here. The alternative endings -नं and -नी are more frequently used in spoken Marathi.

3. Note that there are some 'special verbs' among the transitive verbs, e.g., पी, शिक, विसर, बोल, नेस.

In forming the Perfect with these verbs the subject remains the grammatical subject even in the Perfect and thus governs the verb form.

नीला पाणी पिते.	नीला पाणी प्याली.
नीला जर्मन शिकते.	नीला जर्मन शिकली.
नीला पत्ता विसरते.	नीला पत्ता विसरली.

It might be helpful to list the verbs, transitive and intransitive, in their various categories in the Perfect - using the masculine singular ending throughout.

1. Regular intransitive verbs in the Perfect.

थांब-	थांबला	रड-	रडला
पोच-	पोचला	फिर-	फिरला
संप-	संपला	वाज-	वाजला
दम-	दमला	सुट-	सुटला
उठ-	उठला	बिघ॰-	बिघ॰ला
बस-	बसला	दुख-	दुखला
चढ-	चढला	झोप-	झोपला
चाल-	चालला	भेट	भेटला
पड-	पडला

2. Intransitives verbs with irregular bases in the Perfect.

जा-	गेला	रहा-	राहिला
हो-	झाला	निघ-	निघाला
ये-	आला

3. Regular transitive verbs in the Perfect with the agentive तिने ( ती + instrumental ने ) given as an example.

आण-	(तिने) आणला	वाच-	(तिने) वाचला
उकळ-	(तिने) उकळला	धु-	(तिने) धुतला
खा-	(तिने) खाल्ला	विचार-	(तिने) विचारला
कर-	(तिने) केला	टाक-	(तिने) टाकला
ने-	(तिने) नेला	काढ-	(तिने) काढला
दे-	(तिने) दिला	वापर-	(तिने) वापरला
लाव-	(तिने) लावला	शोध-	(तिने) शोधला
ऐक-	(तिने) ऐकला	ठेव-	(तिने) ठेवला
लिहि-	(तिने) लिहिला	शिव-	(तिने) शिवला

4. Transitive verbs with irregular bases in the perfect.

सांग-	(तिने) सांगितला	घे-	(तिने) घेतला
बघ-	(तिने) बघितला	पहा-	(तिने) पाहिला

5. Special transitive verbs that conjugate like intransitive verbs.

बोल-	बोलला	खेळ-	खेळला
नेस-	नेसला	विसर-	विसरला
शिक-	शिकला	पि-	प्याला

---

अभ्यास

A. Group activity.

Talk about a recent trip you have taken using the questions below:

तुम्ही सुट्‌्टीत कुठे गेलात?

तुम्ही तिथे कसे गेलात?

रिझर्वेशन केलं होतं का?

प्रवास कसा झाला?

तुम्ही कुठे राहिलात?

तुम्ही कुणाकडे राहिलात?

तुमचे मित्र तिथे आहेत का?

गाडीत खूप गर्दी होती का?

गा॰ी वेळेवर पोचली का?

तुम्हाला ते गाव आवडलं का?

B. Describe yesterday's routine of Mr. Patil, as given below.

C. In pairs. Discuss and compare your routine of yesterday with your friend by completing the table below.

दिनचर्या (f. daily routine)	मि. पाटील	तू	तुझा मित्र
उठ-	5.00
चहा घे-	5.10
अंघोळ कर-	5.30
व्यायाम कर -(m. exercise)	6.00
घरून निघ-	10.00
क्लासला जा-	--
पत्र लिही-	--
इतर कामं कर-	4.00
खरेदीला जा-	--
घरी परत ये-	5.30
जेव-	8.30
मित्राकडे जा-	9.00
टी.व्ही. बघ-	10.00
फिरायला जा-	--
झोप-	10.30

D. One by one around the class in a chain.

Talk about arranging a room, following the pattern of conversation given below.

हे टेबल कुठे ठेऊ?

ठेव तिथे मधे.

टेबल मधे ठेवलं. ही लँपशेड कुठे ठेऊ?

ठेव त्या कोपऱ्यात (कोपरा m. corner).

लँपशेड कोपऱ्यात ठेवली. हे कोच कुठे ठेऊ?

ठेव त्या भिंतीशी.

पलंग m 1 कॅलेंडर n 1 कोच m 1 टेबल n 1 कपाट n 1 रेडिओ m कुंडी f 2 शेल्फ n 1 सतरंजी f 2 चित्र n 1 उशी f 2

[कोच : भिंतीशी. पलंग : भिंतीशी. शेल्फ : दाराच्या आणि खिडकीच्या मध्ये. टीव्ही : शेल्फात. सतरंजी : जमिनीवर. चित्र : भिंतीवर (लाव). कपाट : दाराच्या उजवीकडे. कुंडी : कोचांच्या मध्ये. रेडिओ : टेबलावर. उशी : पंलगावर. कॅलेंडर : भिंतीवर (लाव).]

E. Group activity.

Ask the question तू काल काय केलंस? Some possible answers to this question are given below.

पत्र लिही -

फोटो काढ -

आईला मदत कर -

आराम (m. comfort, relaxation) कर-

गणपती बघ-

पुष्कळ लोकांच्या मुलाखती घे-

F. From sentences in the Perfect using the words of groups 3, 4 and 5 from the list on the preceding page.

G. Construct sentences by combining appropriate words from each column:

ती	खूप	तिकिटं	केला.
मुलांनी	छान	मजा	काढलं.
सतीश	सिनेमाची	मुंबईला	चढला.
मीरा	मराठी	प्रवास	शिकली.
अभिजित	काल	झाडावर	गेली
	लवकर	पटकन	काढली.
त्यानी	बागेत	चित्र	केली.

---

6. प्रेक्षणीय स्थळे

Neeti and Rebecca are discussing places to visit in Maharashtra.

- रिबेका, महाराष्ट्रात तू कोणती गावं आणि प्रेक्षणीय स्थळं बघितली आहेस?	Rebecca, which towns and places worth seeing in Maharashtra have you seen?
* फार थोडी. फलटण, औरंगाबाद, महाबळेश्वर.	Very few. Phaltan, Aurangabad, Mahabaleshwar.
- तू बत्तिस शिरळा बघितलं आहेस का?	Have you seen Battis Shirala?
* नाही. ते काय आहे?	No. What is that?
- बत्तिस शिरळा एक गाव आहे. नागपंचमीला तिथे खूप लोक जातात.	Battis Shirala is a certain town. On Nagpanchami lots of people go there.
* नागपंचमी म्हणजे नागाचा सण का?	Nagapanchami - does that mean a cobra festival?
- हो. नागपंचमीला नागाची पूजा करतात. मी एकदा नागपंचमीला बत्तिस शिरळा गावात होते. तिथे त्या दिवशी खूप माणसं साप आणि नाग पकडतात. मी एका नागाला हात लावला.	Yes, On Nagpanchami they worship cobras. I was in the town of Battis Shirala once on Nagpanchami. On that day lots of people there catch snakes and cobras. I once touched a cobra with my hand.
* बापरे! नाग विषारी असतो ना? तुला भीती नाही वाटली?	My gosh! The cobra is venomous, isn't it? Didn't you get scared?
- वाटली ना! पण तिथे खूप माणसांनी आणि मुलांनी हातात नाग धरले होते. गळ्यात घातले होते.	Sure I did! But a lot of people and children there held cobras in their hands. They hung them about their necks.
* हो? खरंच?	Really!
- हो ना? म्हणून तर हजारो पर्यटक तिकडे जातात. शिवाय तिथे एक छान जुनं शिवमंदिर आहे. आम्ही ते मंदिरही बघितलं. आम्हाला तिथे खूप मोर दिसले.	Yes, indeed. Which is why thousand of tourists go there. There is also one very nice old Shiva temple there. We saw a lot

जुनी चिंचेची झाडं दिसली.	of peacocks there and old tamarind trees.
* तिथे मजा आली का? आणखी कोणती छान ठिकाणं महाराष्ट्रात आहेत?	Did you have fun there? What are some more nice places in Maharashtra?
- सह्याद्रीच्या डोंगरांमधे काही थंड हवेची ठिकाणं आहेत. महाबळेश्वरसारखी.	There are some hill stations in the Sahyadhri mountains. Like Mahabaleshwar.
* तू कुठे गेली आहेस?	Where have you gone?
- मी माथेरान बघितलं आहे. अंबोलीला गेले आहे.	I've seen Matheran and I've been to Amboli.
* अंबोली कुठे आहे?	Where is Amboli?
- ते रत्नागिरी जिल्ह्यात आहे. तिथे जवळच हिरण्यकेशी नदीचा उगम आहे. या उगमावर एक विष्णूचं मंदिर आहे. तिथे आम्ही पायी गेलो. हे एक फार सुंदर ठिकाण आहे.	It is in Ratnagiri District. The source of the Hiranyakeshi River is very close by there. There is a Vishnu temple at the source. We went there by foot. It is a very beautiful place.
* अंबोली तुला फार आवडलं का?	You really did like Amboli then?
- हो अंबोली छान आहे. शिवाय महाराष्ट्राच्या समुद्रकिनाऱ्यावर म्हणजे कोकणात छान गावं आहेत.	Yes, Amboli is very nice. What's more, there are nice towns in the Konkan - that is, along the seacoast of Maharashtra.
* ती कोणती?	And they are?
- गुहागर गाव आणि तिथला समुद्रकिनारा फार छान आहे. गणपती पुळे या ठिकाणी छान समुद्रकिनारा आणि 'बीचेस' आहेत.	The town of Guhagar and the seacoast there are very nice. And the seacoast and beaches at the place called Ganapati Pule are nice.
* मी सुट्‌्टीत ख्रिसबरोबर तिकडे जाईन.	During vacation I'll go there with Chris.

---

a. Using the conversation as a model, find out what places in Maharashtra each one in your class has visited - and at least four facts about the place and the things they saw there.

b. Interview at least two members of your host family and find out what place in Maharashtra they recommend for a visit, how to get there, and what to see. Report what you learn back to the class.

संभाषण

- ख्रिस, आपण सुट्‌्टीत कुठे जाऊ या?	Chris, where shall we go during the vacation break?
* थंड हवेच्या ठिकाणी जाऊ या का?	Shall we go to a hill station?
- हो. चालेल. माथेरानला जाऊ या.	Yes. OK. Let's go to Matheran.
* रिबेका, हे माथेरान कुठे आहे?	Rebecca, where is this Matheran?
- पुणे - मुबंई रस्त्यावर आहे. नेरळजवळ.	It's on the Pune - Mumbai road. Near Neral.
* मग आपण कसं जाऊ या?	So how shall we go?
- आपण सकाळी 6 ची डेक्कन एक्सप्रेस घेऊ या आणि नेरळला उतरू या.	Let's take the 6 am Deccan Express and get off at Neral.
* आणि तिथून पुढे?	And from there?
- नेरळहून एक लहान आगगाडी माथेरानला वरपर्यंत जाते. तिनी प्रवास करू या. मजा येईल.	From Neral a small train goes all the way up to Matheran. Let's travel on it. We 'll have fun.
* आणि वर 'कॉटेज' मधे राहू या. तिथे घोड्यावर आणि पायी फिरू या.	And Let's stay in a cottage up there. And wander about by horse and on foot.
- हो. खूप मजा येईल. मग ठरलं. तू रिझर्वेशन करशील का?	Yes. We'll have a lot of fun. So it's decided. Will you make the reservations?
* हो. करीन की.	Yes, sure I will.

---

A. Group activity.

Plan a trip to Amboli. Practice a conversation on the pattern above with your classmates. (Nearest airport : Belgaum, 64 k.m. Nearest railway station : Belgaum. Bombay - Miraj - Belgaum 568 k.m. Road: Bombay - Mahad - Chiplun - Amboli 549 k.m.)

B. In pairs.

Which other places do you know in Maharashtra? Which ones would you like to see? Why? When and How?

VOCABULARY

Nouns

स्थळ, स्थळं n. place

नागपंचमी f. a festival of snakes celebrated on the fifth day of श्रावण

नाग, नाग m. cobra

साप, साप m. snake

भीती f. fear 0 वाट- to be afraid

गळा, गळे m. throat. गळ्यात around the neck

पर्यटक, पर्यटक m. tourist

मोर, मोर m. peacock

चिंच f. (e) tamarind

ठिकाण, ठिकाणं n. place, spot, location

ठिकाणी loc. at the place

डोंगर, डोंगर m. hill, mountain

जिल्हा, जिल्हे m. District

उगम, उगम m. source

आगगाडी, आगगाड्या f. train

रिझर्वेशन n. reservation

कोकण Konkan, the coastal strip of Maharashtra

Adjective and Adverbs

प्रेक्षणीय adj. inv. worth seeing

विषारी adj. inv. venomous

हजारो adj. inv. thousands of

तिथलं adj. from / belonging to there

जुनं adj. old

एकदा adv. once

तिकडे adv. there (with verbs of motion)

पायी adv. by foot, on foot

Conjunction

म्हणून तर conj. which is why

Verbs

पकड- v.t. to catch

हात लाव- v.t. to touch (by hand)

धर- v.t. to hold

उतर- v.i. to disembark, get off

ठर- v.i. to be decided

Phrases

त्या दिवशी loc. on that day

थंड हवेची ठिकाणं hill stations ['places of cool air']

या ठिकाणी loc. at this place / location

वर पर्यंत all the way up, up to the top

---

WORD STUDY

माणसं meaning persons, people has irregular forms. माणूस in the singular is a masculine noun, but the plural form is ती माणसं as in neuter. माणूस, माणसाला are m. sg. But माणसं, माणसांना are n. pl. forms. Note that the personal pronoun तो in sg. changes to ती in pl. with this noun and not to ते as otherwise.

---

Grammar

Using आपण V+ ऊ या

This is a peculiar construction in Marathi that is possible only with the personal pronoun आपण.

आपण बरोबर जाऊ या.

आपण नंतर ठरवू या.

As can be seen in these examples, an English equivalent will be the construction with 'Let's'. This construction is often used in Marathi for planning to do something.

---

अभ्यास

a. Complete the following sentences.

आपण रोज मिळून अभ्यास (कर)

आपण मराठी (शिक)

आपण पुढच्या आठवड्यात दिल्लीला (जा)

आपण लवकर परत (भेट)

आपण भारतीय पद्धतीनं तिचा वाढदिवस (साजरा कर)

आपण रोज मराठी गाणी (म्हण)

आपण मिस्टर मिराशींना आपल्या घरी (बोलव)

आपण एक नवी गाडी (घे)

b. With help of the table given on the following page compare the distances.

दिल्ली - सिमला / सोलापूर;	दिल्ली - उदयपूर / सूरत;
अमृतसर - म्हैसूर / पणजी;	मुंबई - सिमला / श्रीनगर;
मुंबई - उदयपूर / बडोदा;	हैदराबाद - उदयपूर / बडोदा, etc.

Use the postposition - पेक्षा (than) and adverbs जवळ (near), लांब / दूर, (far), etc. You can use the pattern given on the next page:

- दिल्लीहून वाराणसी किती दूर आहे?	How far is Varanasi from Delhi?
765 कि. मी.	765 kilometers.
- दिल्लीहून त्रिवेंद्रम किती दूर आहे?	How far is Trivandrum from Delhi?
2780 कि. मी.	2780 kilometers.
- म्हणजे दिल्लीहून त्रिवेंद्रमपेक्षा वाराणसी जवळ आहे.	So Varanasi is closer to Delhi than Trivandrum.

---

त्रेसष्ट 63

c. Ask each other questions with help of the chart given on the previous page. Some possibilities are given below:

मुंबईहून उदयपूर किती दूर आहे?

तिथे कसं जाल?

मुंबईहून बडोदा किती दूर आहे?

तिथे जायला किती वेळ लागतो?

मुंबईहून पणजी किती दूर आहे?

मुंबईहून पणजीला जायला किती वेळ लागतो?

मंगलोरहून बंगलोर किती दूर आहे?

आग्य्राहून मद्रास किती दूर आहे?

पुण्याहून महाबळेश्वर किती दूर आहे?

तिथे कसे जाल?

तिथे जायला किती वेळ लागतो?

d. One by one around the class in a chain. Construct sentences following the given patterns:

1. Comparative

A. आपण उद्या पुरंदरला जाऊ या का?

B. नको. सिंहगडला जाऊ या. सिंहगड पुरंदरपेक्षा जवळ आहे.

हम्पी / बंगळूर, कँप / लक्ष्मीरोड, त्रिवेंद्रम / गोवा, कॉफी हाऊस / वैशाली, etc.

2. Superlative

A. रमेश उंच आहे.

B. अनिल त्याच्यापेक्षा उंच आहे.

C. किशोर सर्वात / सगळ्यात उंच आहे.

मोठी: मुळा, नर्मदा, गंगा; सुंदर : मोहिनी, रागिणी, रोहिणी; हुशार: पीटर, जिम, जॉर्ज; महाग : सफरचंद, द्राक्ष, आंबे; महाग : लाकूड, चांदी, सोनं

---

7. झुकूझुकू झुकूझुकू अगीनगाडी

झुकूझुकू झुकूझुकू अगीनगाडी धुरांच्या रेषा हवेत काढी पळती झाडे पाहू या मामाच्या गावाला जाऊ या ।।

मामाचा गाव मोठा सोन्याचांदीच्या पेठा शोभा पाहून घेऊ या ।। 1 ।।

मामा तुझी बायको सुग्रण रोज रोज पोळी शिकरण गुलाबजामही खाऊ या ।। 2 ।।

मामा मोठा तालेवार रेशिम घेईल हजार वार कोट - विजारी लेऊ या ।। 3 ।।

मामाची बायको गोरटी म्हणेल कुठली पोरटी भाच्यांची नावे सांगू या ।। 4 ।।

The choo-choo train that chugs along Leaves a trail of smoke behind. Let's watch the backward - running trees, Let's go and see my uncle's town!

My uncle's town is very large With lots of gold and silver marts. Let's see what all the show's about!

Uncle, your wife is quite the cook! Let's eat chapatis every day And bananas in milk and gulabjam!

My Uncle's such a big shot that He'll buy a thousand yards of silk, So let's all don new coats and pants!

My uncle's wife, who looks so fair, Will ask, "whose spoiled brats are these? Let's see who these nieces and nephew are!"

Unit Three

Feeling and Liking

---

भावना आणि आवड

8. पत्र

Kathy is writing to her Marathi friend, Sudhir Waghmare, who lives near her home in Washington, D.C.

Date

Pune 411004

Dear Sudhir,

Yesterday I got your letter and came to know the good news. I am very happy because you are going to come here. I immediately called Julie and told her.

I can speak a little Marathi now. But I don't understand everything properly. Jim knows Marathi well. We have a lot of studying [to do] here. I also have a dance class in the evening. So I don't get bored here.

I like the food here. You get a lot of vegetables and fruit here. I like my host sister Meenal. She usually has time on Sunday. Then she gives me a lot of help. She knows a lot of shops. You get inexpensive ready- made clothes there.

It's summer here now. During the day it gets really hot. It feels nice only in the morning. Sometimes it rains. Then the air is nice and cool.

Julie hasn't been [isn't] well since yesterday. She has a fever. She's got a cough too. She thinks of ['remembers'] her boyfriend a lot. She doesn't enjoy it here and is feeling bored.

I have a class now. So I have to go. Write a letter soon and let me know when you'll come.

Say hello to everyone back home.

Yours,

Kathy

VOCABULARY

Nouns

बातमी, बातम्या f. item of news

नाच, नाच m. dance

कंटाळा m. boredom, ennui

ताप m. fever

आठवण, आठवणी f. (i). memory, remembrance

Adverbs and Adjectives

लगेच adv. immediately

नीट adv. properly, thoroughly

दिवसा adv. during the day

इथलं adj. from / of here

तयार adj. inv. ready-made

Post position

-पासून post. since, as of

Verbs

आनंद हो- v.i. (N-la impers.) to be happy

कंटाळा ये- v.i. (N-la impers.) to be bored

उकड- v.i. to get hot and uncomfortable

आठवण हो- v.i. (N-la impers.) to remember, to think of

करम- v.i. (N-la impers.) to feel at home, to enjoy oneself

जायला हवं- v.i (N-la impers.) have to go

कळव- v.t. to inform

WORD STUDY

1. प्रिय is the form of address used in a letter written to a friend or a close relative. However for people requiring respect one uses the form ती. (an abbreviation of तीर्थरुप = highly respected) like ती. आजोबा, ती. आईबाबा, ती. सर, ती. बाई (the teacher), etc., with नमस्कार. So the form of address in such cases ती. आजोबांना नमस्कार, etc.

2. इथलं 'from / of / belonging to here' is a variable adjective that is the proximate counterpart of the already familiar interrogative adjective कुठलं. You have also encountered the distant counterpart तिथलं 'from / of / belonging to there'.

3. जायला हवं (आहे) 'have to go' should be intuitively clear. The sense of obligation is somewhat greater than in जायचं आहे.

---

अभ्यास

a. Write a letter in Marathi to a Marathi friend, describing your experiences and routine in Pune.

b. Replace the first personal pronoun forms in the given text with कॅथी, कॅथीने, कॅथीला, etc., and replace ज्युली in the first and third to-last paragraphs with मी, मला, i.e., with first person pronoun forms.

---

GRAMMAR

Impersonal Constructions.

One of the features of Marathi most striking to native speakers of English is the impersonal nature of many constructions. While English emphasizes the personal agent of an action, Marathi emphasizes the thing done.

There are some sentences both in English and Marathi, where a personal agent is totally absent (e.g., पाणी तापलंय 'The water is heating', चहा उकळतोय 'The tea is boiling', भाजी शिजतेय 'The vegetable is cooking'). There are other Marathi constructions where the expected personal agent is present as the receiver of the action rather than the agent.

त्याला रोज रु. 50 / - मिळतात.	He earns Rs. 50 / - every day.
त्याला इथे कंटाळा येतो.	He gets bored here.

In the above constructions the expected agent of the action takes the postposition -ला or -ना (pl). The other noun, which is often an inanimate noun, governs the verb form.

राम पडतो.	Ram falls down. (personal construction)
रामला स्वप्न पडतं.	Ram has a dream. (impersonal construction)

The verb ये- has a variety of impersonal usages in Marathi.

1.	जॉन येतो.	John comes. (personal construction)
	जॉन पोहायला येतो.	John comes ['in order'] to swim. (personal construction)
2.	जॉनला कंटाळा येतो.	John is bored. (impersonal construction : Boredom comes to John.)
	जॉनला मजा येते.	John has fun. (impersonal construction : Fun comes to John.)
3.	जॉनला पोहायला येतं.	John can swim. (impersonal use : To swim comes to John.)
	जॉनला मराठी बोलता येतं.	John can speak Marathi. (impersonal use : Speaking Marathi comes to John.)

The frequently used impersonal verbs are:

समज-	to understand	रामला हे समजतं.
कळ-	to understand, to get to know	रामला हे कळतं.
मिळ-	to get, receive	रामला हे मिळतं.
दिस-	to appear, to look	रामला हे दिसतं.
आठव-	to remember	रामला हे आठवतं.
वाट-	to feel	रामला हे वाटतं.
सापड-	to find	रामला हे सापडतं.
ये-	to be able, to feel, etc.	रामला हे येतं.
आवड-	to like, to be pleased	रामला हे आवडतं.
करम-	to enjoy, feel at home	रामला करमतं.

Note that all these verbs are intransitive.

---

अभ्यास

a. One by one around the class in a chain. Answer the following questions using the vocabulary given in the brackets.

तुला इथे कसं वाटतं?

(छान, ठीक, करमतं, कंटाळा ये-, मजा ये-, उकड-, थंडी वाज-)

तो अमेरिकेला गेला, म्हणून तुला काय वाटतं?

(छान, वाईट, बरं, आनंद हो-,)

जिमला आता कसं वाटतंय?

(बरं वाट - (नाही), आता छान वाट -, अजून ताप ये -, अजून खोकला ये -, फ्ल्यू हो-, डायरिया हो-

तुला काय माहीत आहे?

(त्याचं नाव, पत्ता, टेलिफोन, दुकान, घर, शाळा)

तुला तिथे काय दिसतं?

(मुलगी, पक्षी, घर, रस्ता, झाड, थिएटर, फूल)

b. Small groups. Find logical and grammatical connections to complete the following sentences by joining parts from A and B:

A	B
तुझं पत्र	नेहमी बिघडतं.
मला बातमी	माहीत आहे.
तुझं पत्र वाचून	आवडलं का?
तिला तिथे फुलं	पडतात.
तुला हे गाव	लगेच सापडला.
मला तिथलं पुस्तकाचं दुकान	समजलं का?
मला सोनालीचा पत्ता	मला आनंद झाला.
तुला तिचा फोन नंबर	चांगलं समजलं.
त्याचं पोट	मिळालं.
तुम्हाला त्याचं नाव	कळली.
मला कालचं मराठी नाटक	आठवतोय का?
तिला नेहमी स्वप्नं	स्वस्त मिळाली.

c. Group activity.

Identify in each of the above sentences the grammatical subject that governs the verb form.

d. Complete the following sentences.

तिला काल .......... मिळालं.

तिला .......... छान दिसतेय.

तुला .......... दिसतोय का?

त्या रस्त्यावर .......... दिसतेय.

त्यांना .......... सापडला का?

मला .......... सापडलं.

त्याला रस्त्यात .......... सापडले.

ही .......... रस्त्यात सापडली.

तिला .......... आवडलं.

त्याला .......... आवडतं.

त्यांना ...... आवडला.

त्यांना त्याचं ..... वाटलं.

मला त्याचं .......... आठवत नाही.

त्याला .......... छान बोलता येतं.

तिला .......... छान समजतं.

e. One by one around the class in chain.

Ask each other questions following the pattern given below. Some illustrations are given on the next page.

9. रामची गोष्ट

एक होता मुलगा. त्याचं नाव होतं राम. एके दिवशी तो फिरत फिरत खूप लांब चालत गेला. तिथे त्याला एक हत्ती दिसला. हत्ती पाहून त्याला गंमत वाटली. हत्ती खूप मोठा आणि उंच होता. तो एका झाडाखाली उभा होता. राम भरकन त्या झाडावर चढला आणि फांदीवरून त्या हत्तीच्या पाठीवर बसला. हत्ती हळूहळू चालायला लागला. रामला खूप मजा वाटली. हत्ती दाट जंगलात आला. तिथे रामला माकडं, हरणं, ससे, मोर दिसले. हत्तीवर बसून झाडावरची उंच फळं रामनी सहज तोडली. एवढ्यात त्यानी वाघाची डरकाळी ऐकली. रामला भीती वाटली. तो घाबरून हत्तीच्या पाठीवरून खाली पडला आणि ओरडला, "आई ग!".

त्याची आई धावत आली. "काय झालं रे?" रामला हसू आलं. तो म्हणाला, "आई, मी स्वप्नात हत्तीवरून पडलो". मग आई पण हसली.

Once there was a boy. His name was Ram. One day as he was wandering about he went walking a very long way. There he saw an elephant. He thought it was fun when he saw the elephant. The elephant was very big and tall. He was standing beneath a tree. Ram rapidly climbed the tree and from off a branch sat down on the elephant's back. The elephant started to walk slowly. Ram thought it was great fun. The elephant entered a dense jungle. There Ram saw monkeys, deer, rabbits and peacocks. Seated on the elephant, Ram easily plucked fruit from high off of a tree. Just then he heard the roar of a tiger. Ram felt afraid ['fear']. He was [so] scared he fell down from off the elephant's back. And he yelled, "O, Mommy!"

His mother came running. "What happened, Ram?" Ram laughed. He said, "Mommy, in my dream I fell off of an elephant." So his mother laughed too.

VOCABULARY

Nouns

गोष्ट, गोष्टी f. (i). story

हत्ती, हत्ती m. elephant

गंमत f. fun

फांदी, फांद्या f. branch

जंगल, जंगलं n. jungle

माकड, माकडं n. monkey

हरीण, हरणं n. deer

ससा, ससे m. rabbit

मोर, मोर m. peacock

वाघ, वाघ m. tiger

डरकाळी, डरकाळ्या f. roar

हसू n. smile, laughter

स्वप्न, स्वप्नं n. dream

Adverbs and Adjectives

लाबं adv. far

भरकन adv. rapidly, quickly

हळूहळू adv. slowly

एवढ्यात adv. just then

एके adj. inv. (num. oblique) one

उभं adj. standing

दाट adj. inv. dense

Postpositions

-वरचं post. var. from on, from off

-वरून post. from off of

Verbs

गंमत वाट- v.i. (N-la impers.) to be amused, to have fun

चालायला लाग- v.i. to start to walk

मजा वाट- v.i (N-la impers.) to have fun

तोड- v.t. to pluck, to break off

घाबर- v.i. to get scared

ओरड- v.i. to shout

धाव- v.i. to run

हसू ये- v.i. to (N-la impers.) to smile, to laugh

हस- v.i. to smile, to laugh

WORD STUDY

चालायला लाग- 'to start to walk' illustrates the Marathi structure 'to start to V.' It uses the familiar V -आयला from with the also now familiar verb लाग-. Hence you could say अभ्यास करायला लाग- 'start to study', बोलायला लाग- 'start to speak.' etc

GRAMMAR

1. The Imperfect participle V + त

You have already come across this verb from in other contexts, e.g., the Imperfect negative (तो सायकल चालवत नाही 'He doesn't ride a bike') and the Past Imperfect (ती स्कूटर चालवत होती 'she was driving a scooter' and ती स्कूटर चालवत नव्हती 'she wasn't driving a scooter'). V + त works as a participle (wandering, walking, running) and has an adverbial function in the following sentences.

तो चालत गेला.	He went walking.
त्याची आई धावत गेली.	His mother came running.
तो फिरत फिरत खूप लांब गेला.	Wandering and wandering he went a very long way.

V + त is an imperfect participle form corresponding more or less to the English V - ing. The repetition of the participle emphasizes the continuation of the action.

2. Expression of feeling

In Marathi talking about feelings, perception or understanding generally requires a sentence construction that seems alien to native speakers of English. In English the person is the subject of the sentence, e.g., 'He feels happy'. In the corresponding Marathi sentence however the noun referring to the person take - ला and the noun referring to the feeling become the grammatical subject and thus governs the verb form.

रामला भीती f. वाटली.	Ram was afraid.
रामला गंमत f. वाटली	Ram was amused.
रामला हसू n. आलं.	Ram smiled.
रामला रडू n. आलं.	Ram cried.

The verb most frequently used in reference to emotions is वाट 'to feel'. The noun referring to the feeling can be modified by another word with the variable postposition -चं.

रामला वाघाची भीती वाटली.	Ram was afraid of the tiger.
रामला स्वप्नाचं हसू आलं.	Ram laughed at his dream.
आम्हाला विजयाचा (m. victory) आनंद वाटला.	We felt joy at our victory.
आम्हाला त्याच्या निधनाचं (n. death) दुःख वाटलं.	We felt sorrow at his death.

With - वाट - :

-चं प्रेम (n. affection)	-चं कौतुक (n. admiration)
-चा आनंद (m. happiness)	-चा त्रास (m. trouble)
-ची भीती (f. fear)	-चं छान (adj. inv. nice)
-चं दुःख (n. sorrow)	-चं समाधान (n. satisfaction)
-चा अभिमान (m. sg. pride)	-चं बरं (adj. nice, happy)
-चं आश्‌्चर्य

Similarly we find many constructions of this pattern with the verb ये-.

-चं रडू (n. weeping)	-चं हसू (n. smile)
-चा राग (m. anger)	-चा कंटाळा (m. boredom)
-ची मजा (f. fun)	-चा अनुभव (m. experience)

The noun + चं can be replaced by the variable interrogative कशाचं.

रामला कशाची भीती वाटली?	What was Ram afraid of?
रामला कशाचं हसू आलं?	What did Ram smile / laugh about?

The verb हो- is also used with some abstract nouns of feeling such as आनंद, दुःख, समाधान, and त्रास.

त्याला आनंद झाला.	He was happy.
तिला दुःख झालं.	She was sorrowful.
त्याला त्रास झाला.	He was in difficulty.
त्याला समाधान झालं.	He was satisfied.

---

अभ्यास

a. Small groups.

Reconstruct 'रामची गोष्ट' in three competing groups, without reference to the text. Then find out which group comes closest to the original story.

b. Use participle forms V + त to complete the following sentences. Where number 2 is give, use the doubled form of the participle. Then translate the sentences into English.

तो (वाच²) जेवत होता.

ती (हस²) आईला म्हणाली.

ती लहान मुलं रोज (चाल²) शाळेला जातात.

तो जोरात (loudly) (गा) अंघोळ करत होता.

ते बाळ (रड²) आईकडे गेलं.

आम्ही सहज (फिर²) शीलाकडे गेलो.

नीला नेहमी रेडिओ (ऐक) अभ्यास करते.

स्टेशनवर रेखाला बघून तो (धाव²) तिच्याकडे गेला.

c. Small groups.

Construct sentences using वाट- or ये- with the abstract nouns of feeling given above.

d. Fill in the blanks in the following sentences with वाट- ये- or हो-.

गर्दीचा त्यांना फार त्रास .............

मुलगा अमेरिकेला जाणार म्हणून त्यांना खूप आनंद .............

पार्टी छान झाली म्हणून त्यांना समाधान .............

तिला परीक्षेची नेहमी भीती .............

पुण्यात ऍ?नाला फार बरं .............

मराठीच्या अभ्यासाचा अगदी कंटाळा .............

हिंदी सिनेमा बघू या का? मजा .............

त्यांना मोठ्या घराचा फार अभिमान .............

त्याच्या स्वप्नाचं तिला हसू .............

तिथल्या गर्दीची तिला भीती .............

ते पत्र वाचून तिला रडू ............

मीनाची मुलगी छान गाते. तिचं कौतुक ........

---

10. गंमत

एकदा काय झाले
एकदा काय झाले,
पक्षी उडून गेले,
म्हणून झाड उडून गेले!

एकदा काय झाले
एकदा काय झाले
गणपतीचा मुकुट घालून
उंदीरमामा आले!

एकदा काय झाले
एकदा काय झाले
नातवाने धरला विंचू
म्हणून आजोबाच भ्याले!

वि. दा. करंदीकर

What happened once,
What happened once,
The birds went flying away
So then the tree flew off!

What happened once,
What happened once,
Uncle Mouse happened along
With Ganpati's crown on his head!

What happened once,
What happened once,
His grandson picked up a scorpion
So grandpa got scared to death!

VOCABULARY

Nouns

मुकुट, मुकुट m. crown

उंदीर, उंदीर m. mouse

नातू, नातू m. grandson नातवा- oblique

विंचू, विंचू m. scorpion

Verbs

उड- v. i. to fly. उडून जा- to fly away

धर- v. t. to catch, to hold

भि- v. i. (irreg.) to get scared

भ्याले perfect of भि-

---

One by one around the class in a chain. Answer the question काय झालं? Start your answer with either रमेशला or तेव्हा:

उशीर, अपघात (m. accident), आठवण, आनंद, त्रास, दुःख, समाधान, सर्दी (f. cold), मुलगी, वेळ (m. duration / delay), एक गंमत, एक चूक (f. mistake) गाडी लेट, कार्यक्रम रद्द (cancel), काही नाही

---

GRAMMAR

1. V+ ऊन V.

Marathi frequently uses two predicates in one construction. One predicate is the V + ऊन form and the other is conjugated.

पक्षी उडून गेले.	The birds flew off.
गणपती मुकुट घालून आले.	Ganapati put on the crown and came.
आजोबा विंचू बघून भ्याले.	Grandpa saw the scorpion and got scared.

In type (a) the conjugated verb loses its independent meaning and functions almost like an adverb 'away' or 'off'.

In type (b) the conjugated verb retains its verbal meaning. V + ऊन has a meaning of 'having done this' or 'while doing this'. In such a case the V + ऊन form can be replaced by a conjugated form to make a complete sentence. These two sentences can then be joined by आणि or मग.

गणपतीने मुकुट घातला मग / आणि तो आला.

Ganapati put on the crown, and then he came.

Some verbs like जा, ये, बघ, सांग are used especially often with the V + ऊन form.

2. Derived Adverbs.

Adverbial phrases of time sometimes prove confusing to native speakers of English.

एके दिवशी राम जंगलात गेला.	One day Ram went to the jungle.
त्या दिवशी त्याला एक हत्ती दिसला.	On that day he saw an elephant.
तू रविवारी ये.	Come on Sunday.
दर वर्षी ती भारतात येते.	She comes to India each year.

The forms like दिवशी, रविवारी, वर्षी ending in ई are an old locative case form. Note that the adjective modifying them like त्या, एके must be in the oblique.

In the following examples adverbial phrases of time are formed either with the ई ending or with the postpositions, आत / त or ला.

एक दिवस	→	एके दिवशी
तो दिवस	→	त्या दिवशी
रविवार	→	रविवारी
सोमवार	→	सोमवारी
ती तारीख	→	त्या तारखेला
पाच तारीख	→	पाच तारखेला
ती वेळ	→	त्या वेळेला / त्या वेळी
तो महिना	→	त्या महिन्यात
ते वर्ष	→	त्या वर्षी
तो आठवडा	→	त्या आठवड्यात

One common adverbial expression of frequency starts with the adverb दर 'each / every'.

दर दिवशी, दर आठवड्यात, दर महिन्यात, दर वर्षी

Other adverbial expressions of frequency are formed with the number + दा.

एकदा once	दहादा ten times	खूपदा many times
दोनदा twice	शंभरदा a hundred times

---

अभ्यास

a. One by one around the class in a chain. Form sentences following the pattern.

पत्र टाक, अभ्यास कर, रेडिओ बंद कर, ते पुस्तक वाच, मित्राला भेट, वडलांना विचार, शेजाऱ्यांना वर्तमानपत्र दे डबा घे, घरी जेव, काम संपव, नवी साडी नेस, आधी फोन कर, मिठाई विकत घे, आईला सांग, रमेशवर रागव, सिनेमा बघ त्याला भेट, स्वतः तिकडे जा, त्याला घरी बोलाव, एकदा निरोप दे, सगळं नीट परत एकदा वाच, माझे एकदा ऐक, प्रो. काळ्यांना एकदा विचार, ही टूथपेस्ट वापर, रोज दोन तास अभ्यास कर

b. Complete the following sentences :

............... (एक) ............... (दिवस) रामला स्वप्न पडलं.

दर ............... (वर्ष) जून ............... (महिना) अमेरिकन विद्यार्थी पुण्याला येतात.

आपण ............... (रविवार) नाटकाला जाऊ या.

............... (पुढ) ............... (आठवडा) तो अमेरिकेला जाणार.

मी प्रो. सानेंना ......... (एक) भेटले होते.

परीक्षा किती ......... (तारीख) आहे?

दिवाळी ......... (कोणता महिना) आहे?

.............. (तो दिवस) खूप पाऊस पडला.

ऍ?नने ते गाणं ......... (खूप) ऐकलं.

तिला ऍ?क्सिडेंट झाला ............. (ती वेळ) ती तिथे नव्हता.

---

11. उठा उठा चिऊताई

उठा उठा चिऊताई
सारीकडे उजाडले
डोळे तरी मिटलेले
अजूनही!

सोनेरी हे दूत आले
घरट्याच्या दारापाशी
डोळ्यांवर झोप कशी
अजूनही!

लगबग पाखरे ही
गात गात गोड गाणे
टिपतात बघा दाणे
चोहीकडे!

झोपलेल्या अशा तुम्ही
आणायचे मग कोणी
बाळासाठी चारा पाणी
चिमुकल्या!

बाळाचे नी घेता नाव
जागी झाली चिऊताई
उठोनिया दूर जाई
भूर भूर.

कुसुमाग्रज

Time to get up, big sister sparrow!
All around it's getting bright
And still you got your eyes closed tight!

These golden messengers arrive
At the doorway of your nest
How can you still have sleep-filled eyes?

These other birds are out and about
Singing their sweet songs unceasing
And every where, see, they're pecking grain!

And here, while you are sleeping still,
Who's to fetch the food and water
To feed this tiny baby of yours?

And the moment her baby's name is said
Big sister sparrow is wide awake
And flying off with a whirr of wings!

Unit Four

Stories

---

12. लाकुडतोड्याची गोष्ट

एक होता लाकुडतोड्या. त्याचे नाव होते किसन. किसनचे काम होते लाकूड तोडण्याचे. तो रोज जंगलात जाऊन झाडे तोडीत असे. डोक्यावर लाकू॰ घेऊन गावात परत येत असे. तिथे लाकूड विकून पैसे मिळवीत असे. तो खूप काम करी, पण त्याला फार पैसे मिळत नसत. किसन गरीब होता, पण कष्टाळू आणि प्रामाणिक होता.

एकदा तो तळ्याच्या काठावर लाकूडतोडत होता. तेव्हा त्याची कुऱ्हाड खाली तळ्यात पडली. लाकुडतोड्या किसनला फार वाईट वाटले. त्याने देवीची प्रार्थना केली. थोड्या वेळाने देवी पाण्यातून वर आली. तिच्या हातात सोन्याची कुऱ्हाड होती. देवीने विचारले, 'ही तुझी कुऱ्हाड आहे का?' तो म्हणाला, 'ही माझी कुऱ्हाड नाही'. मग देवी पाण्यात जाऊन परत वर आली. तिच्या हातात आता चांदीची कुऱ्हाड होती. ती म्हणाली 'ही तुझी कुऱ्हाड आहे का?' तो म्हणाला, 'ही पण कुऱ्हा॰ माझी नाही'. मग देवीने पाण्यातून लोखंडाची कुऱ्हाड वर काढली. ती म्हणाली, 'ही तुझी कुऱ्हाड आहे का?' तो म्हणाला, 'हो, हीच माझी कुऱ्हाड'. हे बघून देवीला फार आनंद झाला. ती म्हणाली, 'तू कष्टाळू आहेस. तू खूप काम करतोस. तू प्रामाणिक आहेस. तू खोटे बोलत नाहीस. म्हणून मी तुला ही सोन्याची आणि ही चांदीची कुऱ्हाड बक्षीस देते.'

लाकुडतोड्यालाही खूप आनंद झाला. तो सगळ्या कुऱ्हाडी घेऊन घरी परत गेला.

Once there was a woodcutter. His name was Kisan. Kisan's work was to cut wood. Everyday he would go to the jungle and cut wood. He would take the wood on his head and return to town. There he would sell the wood and earn money. He would work a lot, but he wouldn't get much money. Kisan was poor but hard-working and honest.

Once he was cutting wood on the shore of a lake - when his ax fell into the lake. Wood- cutter Kisan felt very bad. He prayed to the Goddess. In a little while the Goddess came up from the water. In her hand was a golden ax. The Goddess asked, 'It this yours?' He replied, "It isn't mine". Then the Goddess went back into the water and came back up again. In her hand this time was a silver ax. She said, 'Is this your ax?' He replied, 'This ax is also not mine'. Then the Goddess drew up an iron ax from the water. She said, 'It this ax yours?' He said, 'Yes, that is my ax'. Seeing this Goddess was very happy. She said, 'You're hard-working. You do a lot of work. You're honest. You don't tell lies ('speak falsely'). So I'll you this golden ax and this silver ax as a reward'.

The wood cutter was also very happy. He took all the axes and returned home.

VOCABULARY

Nouns

लाकुडतोड्या, लाकुडतोडे m. woodcutter

लाकुड, लाकडं n. wood, piece of wood

तोडणं n. cutting

तळं, तळी n. lake, pond

काठ, काठ m. bank, shore

कुऱ्हाड, कुऱ्हाडी f. (i) ax

देवी, देवी f. Goddess

प्रार्थना, प्रार्थना f. (e) prayer

सोनं n. gold

चांदी f. sliver

लोखंड n. iron

बक्षीस, बक्षिसं n. award, reward, present

Adjectives and Adverbs

कष्टाळू adj. inv. hard-working

प्रामाणिक adj. inv. honest

वाईट adj. inv. bad

खोटं adj. false

Verbs

तोड- v.t. to cut (wood); to break

विक- v.t. to sell

मिळव- v.t. to earn; to obtain

वाईट वाट- v.i. (N-la impers.) to feel bad, to feel sad

काढ- v.t. to draw up

Phrase

थोड्या वेळानी In a little while

GRAMMAR

Past habitual.

The Past habitual in Marathi is used for habitual action in the past. Past habitual action can be expressed with three different verb forms in Marathi.

Paradigm 1:

This is the common written and literary form for expressing habitual action in the past. It uses the Past habitual forms of the verb अस- with the participle V+ त.

Verb जा + त with अस-

मी जात असे	आम्ही जात असू
तू जात असस	तुम्ही जात असा
तो जात असे	ते जात असत
ती जात असे	त्या जात असत
ते जात असे	ती जात असत

Paradigm 2:

There is yet another kind of largely literary Past habitual. However only two forms of this paradigm are in use : (1) first and third person singular and (2) third person plural. The rest of the forms of this paradigm (second person singular and the first and second person plural) are borrowed from either Paradigm 1 or Paradigm 3.

Verb जा- and Verb बस-

मी जाई / बसे
तो जाई / बसे	ते जात / बसत
ती जाई / बसे	त्या जात / बसत
ते जाई / बसे	ती जात / बसत

In this paradigm the rule for the -ई / -ए option are like those for forming the future. The consonant-ending verbs like अस-बस- take -ए. However the present trend is towards using -ई oftener than -ए. For example the future form of कर- in use is करीन rather than करेन.

Paradigm 3:

The Past habitual most frequently used in spoken Marathi is formed with the formative -आयचं. To this formative, vowel endings are added according to the person, number and gender. These endings for the Past habitual are the same as for the Perfect. Let's take the example of the verb जा-.

Perfect	Past habitual
गे + लं + endings	जा + आयचं + endings
मी गेलो (m.) / गेले (f.)	मी जायचो (m.) / जायचे (f.) *
आम्ही गेलो	आम्ही जायचो
तू गेलास (m.) / गेलीस (f.)	तू जायचास (m.) / जायचीस (f.)
तुम्ही गेला (त)	तुम्ही जायचा (त)
तो गेला	तो जायचा
ती गेली	ती जायची
ते गेले / लं	ते जायचे / चं
ते गेले	ते जायचे
त्या गेल्या	त्या जायच्या
ती गेली	ती जायची

---

अभ्यास

A. Group activity.

A. Reconstruct the story taking the following questions into consideration.

किसन कोण होता?

त्याचं काम काय होतं?

तो कसा होता?

एकदा तो कुठे लाकूड तोडत होता?

तेव्हा काय झालं?

मग किसननी काय केलं?

देवीला का आनंद झाला?

ती काय म्हणाली?

किसनला काय बक्षीस मिळालं?

B. In the text above the neuter singular is given with the formal ए ending, as in त्याचे नाव किसन होते. Change such forms to such spoken forms as त्याचं, होतं, etc.

* मी जायची (f.) is also in use.

C. Group Activity.

Compare the use of the Past habitual in the first paragraph of the story with the use of the past tense following the adverb of time एकदा in the beginning of the second paragraph.

D. Use paradigm 3 and whenever possible put the sentences from the story above in this pattern.

E. One by one around the class in a chain. Ask each other questions about your routine schedule before coming to India.

( अंघोळ, ब्रेकफस्ट, क्लास, अभ्यास, खेळ, व्यायाम, टीव्ही, झोप, etc.)

F. State what you used to do as a child. Use Paradigm 3 forms starting with "लहानपणी मी / मला.............."

---

13. टोपीवाला आणि माकडे

एक होता टोपीवाला. त्याचे नाव होते सखाराम. सखारामकडे खूप टोप्या होत्या. त्या टोप्या तो एका पेटीत ठेवायचा. ती पेटी डोक्यावर घ्यायचा आणि गावागावातून फिरायचा. तिथे तो टोप्या विकायचा आणि पैसे मिळवून आपले पोट भरायचा.

एकदा तो एका गावात टोप्या विकून दुसऱ्या गावात जात होता. दुसरे गाव खूप दूर होते. वाटेत त्याला जंगल लागले. त्याची पेटी खूप जड होती. सखाराम खूप दमला होता. म्हणून त्याने पेटी एका झाडाखाली ठेवली. तो पण झाडाखाली बसला. थोड्या वेळात त्याला झोप लागली. त्या झाडावर खूप माकडे होती. एका माकडाने खाली उडी मारली. त्याने सखारामची पेटी उघडली आणि एक टोपी आपल्या डोक्यावर घातली. अगदी सखारामने घातली होती तशीच.

हे बघून सगळी माकडे झाडावरून खाली आली. हळूहळू पेटीजवळ जाऊन प्रत्येकाने एक एक टोपी डोक्यावर घातली. मग ती झाडावर चढून 'हुप' 'हुप' असा आवाज करायला लागली. सखाराम जागा झाला. त्याच्या पेटीत थोड्याच टोप्या शिल्लक होत्या. त्याने वर बघितले. सगळ्या माकडांच्या डोक्यावर टोप्या होत्या.

सखारामने रागावून काठी हातात घेतली. माकडांनी झाडाच्या फांद्या हातात घेतल्या. सखारामने त्यांना दगड मारला. त्यांनी सखारामकडे फळे तोडून फेकली. शेवटी सखारामने वैतागून आपल्या डोक्यावरची टोपी पेटीत फेकली. तेव्हा माकडांनी टोप्या काढून खाली फेकल्या !

सखारामने टोप्या गोळा करून पेटीत ठेवल्या. पेटी परत आपल्या डोक्यावर घेऊन तो आनंदाने पुढच्या गावात गेला.

Once there was a cap vendor. His name was Sakharam. Sakharam had a lot of caps. He would keep those caps in a trunk. He would take the trunk on his head and would wander about from town to town. There he would sell the caps and would earn money and make a living ('fill his stomach').

Once, after selling caps in one town, he was on his way to another town. The other town was very far. Along the way he came upon a jungle. His trunk was very heavy. Sakharam had gotten very tired. So he put the trunk under a tree. He too sat town under the tree. In a short while he fell asleep.

There were a lot of monkeys in that tree. One of the monkeys jumped down. He opened Sakharam's trunk and put a cap on his (own) head. Just the way Sakharam had put his on.

Seeing this, all the monkeys came down from the tree. Stealthily they went up to the trunk and each one put a cap on his head. Then they climbed up in the tree and started to make a whooping noise.

Sakharam woke up. There were very few caps left in his trunk. He looked up. All the monkeys had caps on their heads! Sakharam got mad and took a stick in his hand. The monkeys took branches of the tree in their hands. Sakharam threw a stone at them. They plucked fruit and threw them at Sakharam. Finally, tired and annoyed, Sakharam threw the cap from off his head in the trunk. Then the monkeys also doffed their caps and threw them down!

Sakharam gathered the caps together and put them in the trunk. He took the trunk on his head again and happily went on to the next town.

VOCABULARY

Nouns

टोपी, टोप्या f. cap, hat

टोपीवाला, टोपीवाले m. cap vendor

पेटी, पेट्या f. trunk, box

उडी, उड्या f. leap, jump 0 मार- to jump

आवाज, आवाज m. noise, sound

काठी, काठ्या f. stick

फांदी, फांद्या f. branch

दगड, दगड m. stone 0 मार- to throw a stone

Adjectives and Adverbs

आपलं adj. poss. own (self-reflexive)

जड adj. inv. heavy

जागं adj. a wake 0 हो- to wake up

शिल्लक adj. inv. remaining

दूर adv. distant, far

तशीच f. sing. of तसंच adv. var. just like that

हळूहळू adv. slowly, stealthily

Verbs :

भर- v.t. to fill. पोट भर- to earn a living

झोप लाग- v.i. (N-la impers.) to fall asleep

उघड- v.t. to open

करायला लाग- start to do

घातली perfect of घाल-

रागव- v.i. to get angry

फेक- v.t. to throw

वैताग- v.i. to become annoyed, vexed

गोळा कर- v.i. to gather together

Phrases

गावागावातून from town to town

थोड्या वेळात in a little while

WORD STUDY

1. लाग- : We have already discussed some of the semantic aspects of the verb लाग- in Marathi.

In the text above we have come across this verb with yet other aspects. 1. We read: वाटेत जंगल लागलं. Here लाग- is used with the meaning 'come upon, reach, arrive'. This construction in Marathi is quite counter intuitive to an English speaker and can only be rendered in English by 'you come upon the jungle'. Some more examples are given below:

मुंबईला जाताना वाटेत लोणावळा लागतं.	While going to Mumbai you come upon Lonavla along the way.
शाळेला जाताना वाटेत एक देऊळं लागतं.	Going to school you come upon a temple along the way.
इथे डावीकडे वळून मीनाचं घर लागतं.	Turn left here and you'll come upon Meena's house.
इथून पाच मिनिटांवर एक वडाचं (Banyan) झाड लागतं.	Five minutes from here you come upon a banyan tree.

2. At another juncture we read त्याला झोप लागली 'He fell asleep'. Some parallel constructions are :

तिला भूक लागली.	She was hungry.
त्याला तहान लागली.	He was thirsty.

लाग- and लाव- are closely related verbs. लाग- is an intransitive verb, whereas in the parallel context लाव- is often used as a transitive verb, as in : मीना दिवा लावते. दिवा लागतो.

---

GRAMMAR

The reflexive adjectives आपलं / स्वतःचं.

In the text we read, in the sentence त्याने आपल्या डोक्यावर टोपी घातली, आपल्या meaning' on his own (head)' is used to give emphasis. आपलं is a frequently used reflexive adjective in Marathi, especially in a spoken or narrative context.

This adjective can be used with all nouns and personal pronouns in the singular and in the plural.

सरिताने आपल्या मुलाला सांगितलं.	Sarita told her own son.
मी आपल्या डोळ्यांनी पाहिलं.	I saw it with my own eyes.
त्याने आपल्या हातानी दिलं.	He gave it with his own hands.

Note that in the above context आपलं is synonymous with स्वतःचं.

The same examples can be repeated replacing आपलं by स्वतःचं.

सरिताने स्वतःच्या मुलाला सांगितलं.

मी स्वतःच्या डोळ्यांनी पाहिलं.

त्यांनी स्वत:च्या हातांनी दिलं.

Note that आपलं is also a possessive adjective form of the pronoun आपण meaning 'our' as in आपलं घर, आपला देश, आपली आई.

आपलं is the only possessive adjective form ending with लं. The possessive adjective आपलं is variable like all other possessive adjective forms with झं / चं endings, like माझं, तुझं, आमचं, तिचं, त्याचं, etc.

---

अभ्यास

a. Use the forms of the past habitual from paradigm 2 in the beginning of the story above.

b. Group activity. Tell in Marathi how Cinderella used to suffer, cry, and work hard every day.

c. One by one around the class in a chain.

Answer the following questions adding आपल्या हातांनी as illustrated in the example below:

त्यांनी पैसे बँकेत ठेवले का?

रमेशनी गीताला सोन्याची साखळी (f. chain) दिली का?

त्यांनी पैसे मोजून घेतले का?

सेरा साडी नेसली का?

तिनी तुला हे बक्षिस दिलं का?

त्यांनी पत्र फाडलं (to tear) का?

त्यानं पत्र फोडलं (to open) का?

अशोकनं किल्ली (f. key) उचलली (to lift, to take) का?

यतीननी चिठ्‌्ठी (f. note, message) लिहिली का?

d. Replace आपल्या by स्वतच्या in the sentences above.

---

14. हट्‌्टी वासरू

एक खंडू नावाचा मुलगा होता. त्याच्याकडे एक छोटं वासरू होतं. त्याला घेऊन खंडू रोज रानात जायचा. वासराला चरायला सोडायचा. ते वासरू तिथे खूष असायचं. खूप खायचं, खेळायचं, धावायचं, उड्या मारायचं. ते दिसायला गोजिरवाणं होतं, पण भारी हट्‌्टी होतं.

एकदा सगळी गुरं घरी परत गेली. संध्याकाळ झाली, पण खंडूचं वासरू घरी परत यायला तयार नव्हतं. खंडूला शेवटी रडू आलं. एवढ्यात एक ससा तिथे आला. त्यानं विचारलं, "खंडू, का रडतोस?" "हे हट्‌्टी वासरू घरी येत नाही, म्हणून".

सशाने प्रयत्न केला, पण वासराने सशाचंही ऐकलं नाही. मग ससाही रडू लागला. तिकडून एक हरीण आलं. त्यानं सशाला विचारलं, "ए सशा, का रडतोस?" "हे वासरू घरी येत नाही, म्हणून." त्या वासरानं हरणाचंही ऐकलं नाही. मग हरीणही रडू लागलं.

मग एक गांधीलमाशी आली. तिनं विचारलं, "हरणा, हरणा, का रडतोस?" हरीण म्हणाले, "हे हट्‌्टी वासरू घरी जात नाही, म्हणून."

मग गांधीलमाशीनं एक युक्ती केली. ती त्या वासराकडे गेली आणि त्याच्या कानाला कडकडून चावली. त्याबरोबर ते वासरू उड्या मारत घराकडे पळालं. ते पाहून खंडूला आनंद झाला. तो हसू लागला. मग ससा आणि हरीणही हसू लागले आणि गांधीलमाशी गूं, गूं आवाज करत निघून गेली.

Once, there was a boy named Khandu. There was a small calf where he lived ('at his place'). Khandu would take it and go out to the forest every day. He would let the calf go and graze. The calf would be quite happy there. It would eat a lot, play, run and jump about. It was very cute looking but it was mighty stubborn.

Once all the cattle returned home. Evening came, but Khandu's calf wasn't ready to return home. Khandu finally stared to cry. Just then a rabbit came there. He asked, "Khandu, why do you cry?" "Because this stubborn calf won't come home".

The rabbit tried ('made an effort'), but the calf didn't listen to the rabbit either. Then the rabbit began to cry. A deer came by. He asked the rabbit, "Hey, rabbit, why do you cry?" "Because this calf won't come home". The calf didn't listen to the deer either. So then the deer also began to cry.

Then along came a wasp. She asked, "Deer, O deer, why do you cry?" The deer said, "Because this stubborn calf won't go home".

Then the wasp played a trick. She went up to the calf and stung ('bit') its ear hard. At which the calf ran jumping and bounding home. When he saw that Khandu was happy. He began to smile. Then the rabbit and the deer also began to smile. And the wasp went away making a buzzing noise.

VOCABULARY

Nouns

वासरू, वासरं n. calf

रान, रानं n. wilds

गुरं n. pl. cattle

रडू n. crying, weeping, 0 ये- to cry

ससा, ससे m. rabbit

प्रयत्न, प्रयत्न m. effort 0 कर- to try, make an effort

हरीण, हरणं n. deer

गांधीलमाशी, गांधीलमाश्या f. wasp

युक्ती, युक्त्या f. trick, ruse

Adjective and Adverbs

हट्‌्टी adj. inv. stubborn

खूष adj. inv. happy, pleased

गोजिरवाणं adj. adorable, cute

भारी adv. very

एवढ्यात adv. just then

तिकडून adv. from there

कडकडून adv. hard (used with चाव- 'to bite')

Verbs

चर- v.i. to graze

सोड- v.t. to let go, release

रड- v.i. to cry. रडू लाग- begin to cry

चाव- v.t. (s.p.) to bite

पळ- v.i. (irreg.) to run

पळालं perfect of पळ-

हस- v.i. to smile. हसू लाग- laugh, to begin to smile, laugh

निघ- v.i. to leave. निघून जा- to go away

GRAMMAR

1. V- आयला तयार.

तयार is an invariable adjective. This word is also used as an adverb. In this construction V- आयला तयार meaning 'ready to do' is often used with the verbs हो- or अस-.

खंडूचं वासरू घरी परत यायला तयार नव्हतं.

But Khandu's calf wasn't ready to come home.

2. N-चं ऐक-.

You already know the verb ऐक meaning to hear. In the construction -चं ऐक- it means to listen to, to follow, to obey.

तू माझं ऐक.	Listen to me ('mine').
तो बाबांचं ऐकतो.	He listens to his daddy ('daddy's).

---

---

अभ्यास

a. Repeat the following sentences. Imagine the situational contexts in which one would use them.

शेवटी तो सांगायला तयार झाला.

तो मुंबईला जायला तयार होता.

ती नाटकाला यायला तयार नव्हती.

आजी स्कूटरवर बसायला तयार नव्हत्या.

रमेश माझं ऐकायला तयार नव्हता.

आश्?्विनी सुजितला पत्र लिहायला तयार नव्हती.

स्वाती त्याच्याबरोबर जायला तयार होती.

b. Form some more sentences with V आयला तयार like 'He was ready to cook today' or 'She wasn't ready (didn't want) to go to school'.

c. Form a few sentences with -चं ऐक like 'He doesn't listen to his teacher' or 'She always listens to her uncle'.

d. Group activity.

Reconstruct the story 'हट्‌्टी वासरू' without reference to the text. Everyone should contribute at least one detail of the story.

e. Repeat some sentences from this story using the formal ending ए for the third person singular forms.

---

15. माळपदक विठ्‌्ठल

माळपदक विठ्‌्ठल विसरला भक्ता घरी आला आळ जनीवरी केली पदकाची चोरी ।।

चंद्रभागेच्या तीराला सूळ तयांनी रोविला दंडा काढण्या लाविल्या जनी जाते सुळावरी ।।1।।

जनी म्हणे पांडुरंगा वृथा आळ माझ्यावरी नाही आम्ही कधी केली तुझ्या पदकाची चोरी ।।2।।

तोचि धावला संकटी पांडुरंग जगजेठी झाले पाणी सुळाचे ग धन्य जनी धन्य हरी ।।3।।

Vitthal himself left behind his necklace at the devotee Jani's place. But then Jani was accused of theft.

On the banks of the Chandrabhga river a stake was installed to execute Jani. Cuffs were put on her arms. She was take to the stake.

Jani pleaded to Pandurang, "It's a false suspicion, because I haven't stolen your necklace".

On this appeal Pandurang hurried to help and rescued her. The stake melted to water. Such were the great achievements of Jani. So gracious was Vitthal.

Unit Five

Social Aspects

---

16. निवारा

एक संवाद

- नमस्कार, मी अमेरिकन विद्यार्थिनी सूझन बोलतेय. मिस्टर माटे आहेत का?

* हो. मी माटे बोलतोय.

- मला तुमच्या कामाविषयी माहिती हवी आहे.

* म्हणजे 'निवारा' या संस्थेविषयी का?

- हो. बरोबर. तुम्ही मला माहिती द्याल का?

* हो. जरूर देईन. तुम्ही एकदा 'निवारा'मध्ये या ना.

- हो. येईन की. कधी येऊ?

* शुक्रवारी सकाळी याल 10 च्या सुमारास?

- हो, ठीक आहे. शुक्रवारी येते. थँक्यू, अच्छा.

* अच्छा.

A Dialog

- Hello. This is Susan the American student speaking. Is Mr. Mate there?

* Yes, this is Mate speaking.

- I need some information about your work.

* You mean about the institution called "The Shelter"?

- Yes. Correct. Will you give me information?

* Yes. Certainly I will. Please come once and visit "The Shelter".

- Yes. I will. When shall I come?

* Will you come Friday morning around ten?

- Yes. That's fine. I'll come on Friday. Thank you. Good-bye.

* Good-bye.

VOCABULARY

Nouns

संवाद, संवाद m. dialog

निवारा m. shelter

माहिती f. information

संस्था, संस्था f. (e) institution

Postpositions

-विषयी post. about

-च्या समोर post. around (a certain time)

वृद्धाश्रम

- नमस्कार. तुम्ही मिस्टर माटे का?

* हो, तुम्ही सूझन ना? पत्ता सापडायला त्रास झाला का?

- नाही. रिक्षानी बरोबर इथे आले. हे आवार फार छान आहे.

* हो. आम्ही तसे प्रयत्न केलेत. गेली वीस वर्ष मी इथे काम करतोय.

- 'निवारा' मध्ये लोक रहातात ना?

* हो. 'निवारा' हा एक वृद्धाश्रम आहे. इथे सध्या पंचाऐंशी म्हातारे लोक रहातायत. फक्त चार लोक पगारावर काम करतात.

- इतके थोडे?

* इथले लोकही रोजच्या कामात मदत करतात. शिवाय काही स्वयंसेवक इथे काम करतात. ते पैसे घेत नाहीत.

- संस्थेला पैसे कसे मिळतात?

* आता आम्ही संस्था स्वावलंबी केलीय. इथे खूप झाडं लावलीयत. आम्ही फळं, भाज्या, झाडांची रोपं विकतोय. त्याचे पैसे मिळतायत.

- म्हणून हे आवार इतकं हिरवं आणि छान दिसतंय.

* खरं आहे. शिवाय आम्ही एक मोठा हॉल बांधलाय. त्याचे पैसे मिळतायत. या हॉलमध्ये मुलं रोज टेबल टेनिस खेळतात.

- इथे रोज मुलं येतात. हे फारच छान आहे.

* बरोबर. हाही आमचा हेतू आहे. शिवाय लोक संस्थेला देणग्याही देतात.

- तुमच्या संस्थेचे विशेष काय?

* इथे सर्व धर्माचे आणि जातीचे लोक रहातायत. या लोकांकडे पैसे नाहीत. त्यांना जवळचे नातेवाईक नाहीत. ते गरजू आहेत. म्हणून ते इथे रहातायत. आम्ही त्यांच्याकडून पैसे घेत नाही. ते इथे विनामूल्य रहातायत.

- वा ! ही संस्था फारच चांगलं काम करतेय.

* इथे म्हातारे लोक राहतात. पण इथे बाहेरून मुलं, स्वयंसेवक, देणगीदार आणि इतर लोकही येतात. म्हणून इथल्या लोकांचा जगाशी संबंध राहातो. हे महत्वाचं आहे.

- खरं आहे. हे फार महत्वाचं आहे.

* चला आपण हिंडून आश्रम बघू.

- Hello, are you Mr. Mate?

* Yes, and you're Susan? Did you have trouble finding the address?

- No. I got here just fine by rickshaw. These premises are very nice.

* Yes. We've made efforts that way. I've been (I'm) working here the past twenty years.

- People live here in "The Shelter", don't they?

* Yes. "The Shelter" is a retirement home. At present there are eighty-five elderly people living here. Only four people work on salary.

- So few?

* The people here also help in the daily work. Moreover, some volunteers work here. They don't take money.

- How does the institution get money?

* We have made this institution self-supporting now. We've planted a lot of trees here. We're selling fruit, vegetables and saplings. We're earning money from that.

- That's why these premises are looking so green and nice.

* That's right. We've also built a large hall. We're earning money from that. Kids play table tennis in this hall everyday.

- It's really very nice that kids come here everyday.

* Right. This too is our purpose. People also make donations to the institution.

- What are the distinguishing features of your institution?

* People of every religion and caste are living here. These people have no money. They have no close relatives. They are needy. That's why they are living here. We do not take any money from them. They are living here for free.

- Wow! This institution is doing some really good work.

* Elderly people live here. But children, volunteers, donors and other people too come here from outside. That's why the people here keep a connection with the world. This is important.

- That's true. This is very important.

* Come along, let's wander about and see the ashram.

- Yes, let's see it.

VOCABULARY

Nouns

आश्रम, आश्रय m. ashram, place of retreat

वृद्धाश्रम, वृद्धाश्रम m. retirement home

आवार, आवारं n. premises, grounds, campus.

प्रयत्न, प्रयत्न m. effort 0 कर- to try

पगार, पगार m. salary

स्वयंसेवक, स्वयंसेवक m. volunteer

रोप, रोपं n. sapling, seedling

हॉल, हॉल m. hall

हेतू, हेतू m. purpose

देणगी, देणग्या f. donation

विशेष, विशेष m. distinguishing features

धर्म, धर्म m. religion

जात, जाती f. caste

नातेवाईक, नातेवाईक m. relative

देणगीदार, देणगीदार m. donor

जग n. world

संबंध, संबंध m. tie, relation, contact

Adjective and Adverbs

गेलं adj. past ('gone')

म्हातारं adj. aged, elderly

स्वावलंबी adj. inv. self-sufficient

जवळचं adj. close

गरजू adj. inv. needy

महत्वाचं adj. important ('of importance')

इतकं adv. var. so much

विनामूल्य adv. free of charge

बाहेरून adv. from outside

Verbs

सापड- v.i. (N-la impers) to find

बांध v.t. to build

WORD STUDY

मि. माटे आहेत का? means 'Is Mr. Mate there?' A Marathi equivalent for Mr. is श्रीयुत (abbreviated श्री ). The corresponding feminine form is श्रीमती. However the use of these forms is for the most part restricted to formal address as in an invitation or letter. In speech one uses the name of a person adding the honorific forms साहेब or बाई , e.g. माटेसाहेब आहेत का? or माटेबाई आहेत का? Today many middle class people will say मिस्टर / मिसेस rather than साहेब / बाई.

A corresponding traditional feminine form to श्रीयुत is also सौभाग्यवती , abbreviated सौ., which is restricted to a married woman living with her husband. This form is still in use.

GRAMMAR

Contracted forms of verbs, in review.

In spoken Marathi as we have seen, the verb constructions that use the auxiliary अस- are almost always, contracted. This is especially the case with the Imperfect B and the "Present Perfect".

The Imperfect form of the verb जा- with present tense auxiliary is तो जातो + आहे, which is contracted तो जातोय. Similarly the Perfect form with present tense auxiliary is तो गेला + आहे, which is contracted to तो गेलाय.

Verb जा : Imperfect with auxiliary.

The underlying forms of these contractions are the Imperfect paradigm + auxiliary. It should be remembered in this case however that the underlying forms are theoretical only and not used in speech or in writing.

Sg.	Pl.
मी जातो + आहे → मी जातोय	आम्ही जातो + आहोत → आम्ही जातोय
मी जाते + आहे → मी जातेय
तू जातो + आहेस → तू जातोयस	तुम्ही जाता + आहा → तुम्ही जाताय
तू जाते + आहेस → तू जातेयस
तो जातो + आहे → तो जातोय	ते जातात + आहेत → ते जातायत
ती जाते + आहे → ती जातेय	त्या जातात + आहेत → त्या जातायत
ते जातं + आहे → ते जातंय	ती जातात + आहेत → ती जातायत

Verb जा : Perfect with auxiliary.

In this case the underlying forms are in fact used in more formal styles of speaking and in writing.

Sg.	Pl.
मी गेलो आहे → मी गेलोय	आम्ही गेलो आहोत → आम्ही गेलोय
मी गेले आहे → मी गेलीय
तू गेला आहेस → तू गेलायस	तुम्ही गेला आहात → तुम्ही गेलायत
तू गेली आहेस → तू गेलीयस
तो गेला आहे → तो गेलाय	ते गेले आहेत → ते गेलेत
ती गेली आहे → ती गेलीय	तो गेल्या आहेत → त्या गेल्यायत
ते गेलं आहे → ते गेलंय	ती गेली आहेत → ती गेलीयत

As for transitive verbs, in the Imperfect they work exactly the same way as intransitive verbs, e.g. मी काम करतोय, तू काम करतेयस, त्या काम करतायत. In the Perfect, transitive verbs also share the same pattern as intransitive verbs except that they are limited to the third person forms - for the reason that they agree with the direct object while the 'expected' subject becomes agentive. Using the verb कर- again as our example and मी as the agentized subject we get this paradigm.

Sg.
मी किल्ला केला आहे → मी किल्ला केलाय	I've made a fort.
मी पोळी केली आहे → मी पोळी केलीय	I've made a chapatti.
मी भजं केलं आहे → मी भजं केलंय	I've made a pakora.

Pl.
मी किल्ले केले आहेत → मी किल्ले केलेत	I've made forts.
मी पोळ्या केल्या आहेत → मी पोळ्या केल्यायत	I've made chapattis.
मी भजी केली आहेत → मी भजी केलीयत	I've made pakoras.

However, तू is once again the exceptional case, with the principal verb (here कर-) agreeing with the direct object but the auxiliary agreeing with तू.

Sg.
तू किल्ला केला आहेस → तू किल्ला केलायस
तू पोळी केली आहेस → तू पोळी केलीयस
तू भजं केलं आहेस → तू भजं केलंयस

Pl.
तू किल्ले केले आहेस → तू किल्ले केलेयस
तू पोळ्या केल्या आहेस → तू पोळ्या केल्यायस
तू भजी केली आहेस → तू भजी केलीयस

Unexpected anomalies like this should prove to you (if you still need the proof) that Marathi is a language spoken by real humans, not robots.

---

अभ्यास

a. In pairs.

In practicing 'एक संवाद' fix an appointment on telephone with a social worker or social activist.

b. Group activity.

Discuss the old peoples' home described above. Everyone should contribute at least one sentence.

c Discuss old peoples' homes in America.

d. One by one around the class in a chain.

Fill in the verbs where necessary and carry out a short conversation using contracted forms.

तू कुठे जातोयस?

फोनवर कोण बोलतंय?

तो माणूस काय ओरडतोय?

तुला इथे थंडी.....का?

तिला केव्हापासून ताप येतोय?

तुझं डोकं फार....का?

तू काय लिहितेयस?

आई काय वाचतेय?

तुला खिडकीतून काय....?

संदीप कोणता कोर्स करतोय?

तुमच्या मुली काय शिकतायत?

तो का हसतोय?

तुझ्या बाबांना आता बरं.....का?

तुला टिव्हीचा त्रास ......... का?

बाळ का रडतंय?

तुमच्या घराला रंग (m. paint) लावतायत का?

e. One by one around the class in a chain.

Answer the following questions by using contracted forms :

तुमच्या झाडाला यंदा (this year) आंबे लागलेत का?

नीलाचा भाऊ अमेरिकेला गेलाय का?

तुम्ही इथे कसली झाडं लावलीयत?

रेडिओवर कोणतं गाणं लागलंय?

स्वयंपाक कसा झालाय?

तू नाटकाची तिकिटं काढलीयस का?

आत्ता किती वाजलेत?

त्याचं लग्न झालंय का?

कोणी हे पुस्तक इथे ठेवलंय?

आई आज फार दमलीय का?

तुला आज काय झालंय?

सुहास तिथे कोणासाठी थांबलाय?

कोणती साडी तुला सगळ्यात जास्त (most) आवडलीय?

त्यांची सून सध्या अमेरिकेत गेलीय का?

त्याचे बाबा का इतके दमलेत?

भात चांगला शिजलाय ना?

तू कधी (ever) पर्वतीला गेलीयस का?

तुम्ही रजनीश आश्रम पाहिलाय का?

'राहुल' ला सध्या कोणता सिनेमा लागलाय?

शीला खरंच खूप जाड (fat) झालीय का?

तो खरंच हिमालयात जाऊन राहलाय का?

तू माझं काम केलंयस का?

तू आजचा पेपर वाचलायस का?

तू तिकीट बरोबर घेतलंयस ना?

तुम्ही त्यांना तसं कळवलंय ना?

---

17. नाती

भोसल्यांचा अमेरिकन मुलगा	The Bhosle's American Son
- भोसल्यांकडे अमेरिकन मुलगा आलाय का?	Has an American boy come to the Bhosle's?
* हो. तो जॉन, एक महिना झाला तो भोसल्यांच्या कुटुंबात रहातोय.	Yes. That's John. It's been one month he's been living in the Bhosle family.
- अस्सं, तो इथे काय करतोय?	I see. What's he doing here?
* मराठी शिकतोय. भोसल्यांच्या संदीपएवढा आहे. एकटाच आलाय आणि छान रहातोय त्यांच्या कुटुंबात.	He's learning Marathi. He's the same age as the Bhosle's own Sandeep. He's come all alone. And he's living so nicely in their family.
- भोसल्यांना दोन मुलं आहेत ना?	The Bholses have two kids, don't they?
* हो. संदीप मोठा बी. एस्सी. करतोय. त्याची धाकटी बहीण सोनाली. ती आता बारावीला बसलीय.	Yes. Sandeep is the older. He's doing his B. Sc. His younger sister is Sonali. She's appearing for her twelfth standard exam.
- आणि हा जॉन. म्हणजे भोसल्यांना सध्या तीन मुलं आहेत.	And now this Jon. Which mean the Bhosles have three kids at present.
* हो, खरंय. सोनालीला सध्या दोन भाऊ आहेत.	Yes. That's true. Sonali has two brothers at present.

वहिनी आणि मेव्हणा Sister-in-law and Brother-in-law - मीनाताई, तुमची सून काय शिकलीय? Meena tai, what has your daughter-in-law studied? * सुनीता का? तिनी हॉटेल मॅनेजमेंटचा कोर्स केलाय. ती हॉटेलात नोकरी करतेय. Suneeta? She's done a course in hotel management. She's working in a hotel. - आणि तुमचा मुलगा? And your son? * सुहास ना? तो इलेक्ट्रॉनिक इंजिनिअर झालाय. त्याच्या कंपनीतच सुहासची आणि सुनीताच्या भावाची आधी ओळख झाली आणि मग सुनीताचीही. Suhas? He's become an electronic engineer. It was in his company that he first got to know Suneeta's brother and then Suneeta too. - बायकोचा भाऊ म्हणजे मेव्हणा सुहासचा मित्रच आहे की! So his wife's brother, his brother-in-law, in none other than Suhas's friend! * हो. चांगली मैत्री आहे त्यांची. संध्याताई, सुरेखा म्हणजे आमच्या सुनीताची मैत्रिण, तिनी सुनीताच्या भावाशी लग्न केलं. Yes. They're great friends. And, Sandhya Tai, Surekha, who is our Suneeta's friend married Suneeta's brother. - म्हणजे सुनीताची मैत्रीण तिची वहिनी झाली! Which means that Suneeta's friend became her sister-in-law! * हो ना. म्हणून चौघांचं छान जमतं. Yes indeed. So the four of them get along really well.

VOCABULARY

Nouns

नातं, नाती n. relationship

बारावी f. twelfth standard, last year of junior college

वहिनी, वहिन्या f. brother's wife

मेव्हणा, मेव्हणे m. sister's husband, wife's brother

सून, सुना f. (e) daughter-in-law

ओळख, ओळखी f. (i) acquaintance 0 हो-

to become acquainted

मैत्री f. friendship

Adjectives and Adverbs

धाकटं adj. younger

चौघे adj. (m. pl.) all four (with reference to people) चौघांचं pertaining to all four people

आधी adv. first

Postposition

-एवढं post. as big ('of the same age')

Interjections

अस्सं interj. Is that so? I see!

Verbs.

जम- v. i. to get along.

WORD STUDY

ना. This particle as a question tag is used especially in spoken Marathi as in : 1. भोसल्यांना दोन मुलं आहेत ना? Here ना is put at the end of a statement to confirm what one has said. 'Bhosles have two children, haven't they?' The last part of this question in English is equivalent to ना in Marathi. 2. The last line, हो ना. Here ना is used to put stress on what you are stating. It gives stress as in English 'You said it' or 'that's right'.

शंकरचं कुटुंब	Shankar's Family
- शंकर तुझी बायको घरीच असते, की कामाला जाते रे?	- Shankar, does your wife stay at home or does she go to work?
* काम करते की. या शेजारच्या बिल्डींगमध्ये चार घरी धुणी-भांडी करते.	* She goes to work. She does the cleaning and washing in four homes in this neighboring building.
- तुझे वडील अजून नोकरी करतायत का?	- Is your father still working?
* आता नाही करत. ते कंपनीत प्यून होते, म्हणून तर मला पण प्यूनची जागा मिळाली.	* He isn't working now. He was a peon in a company, which is way I also got the peon's position.
- आणि तुझा भाऊ रे?	- And what about your brother?
* तो आहे ना एस्,टी. मध्ये. कंडक्टर आहे आणि दुसरा गावाकडे आहे.	* Oh yeah, he's in the S. T. He's a conductor. And the other's back in the village.
- तो काय करतो?	- What does he do?
* थोडी शेती आहे. पण एक चुलता आणि तीन चुलत भाऊ मिळून आम्हाला काहीच मिळत नाही. म्हणून तो गवंड्याचं कामही करतो.	* There's a bit of farming. But with one uncle and three cousins, we don't get anything at all. So he works as a mason too.
- तुझी बहीण काय करते?	- What does your sister do?
* ती पण गावात असते. तिनं त्या चांभाराच्या मुलाशी लग्न केलं. लग्नापासून तिच्याशी संबंध तोडले. तिला तीन मुलं आहेत. मला दोन भाचे आणि एक भाची आहे. पण मी त्यांना बघितलं नाही अजून.	* She also lives in the village. She married that shoemaker's son. Ever since the marriage we've broken off relations. She has three kids - so I have two sororal nephews and one sororal niece. But I've never seen them yet.
- तशी तुझ्या आईला नातवंडं किती?	- So how many grandchildren does your mother have?
* माझी दोन, भावाची दोन, गावाकडच्या भावाची तीन आणि बहिणीची मिळून दहा.	* With my two, my brothers' two, the three belonging to my brother in the village, and my sister's altogether ten.
- तुझ्या दोन भावांना मिळून चार मुलगे आणि एक मुलगी. म्हणजे तुला एकूण चार पुतणे आणि एक पुतणी का?	- Together your two brothers have four boys and one girl. Which means you must have four fraternal nephews and one fraternal niece altogether.
* हो, ते सगळे मला शंकरकाका म्हणतात. सगळे शिकतात ना शाळेत.	* Yes, they all call me Shankar Kaka. They all go to school.
- ते बरंय रे बाबा. शाळा पूर्ण करा त्यांची.	- That's good thing, thank goodness. Make sure they all finish school.
* हो ताई, बरं मग येऊ आता?	* Yes, Tai. OK then, I'll be off.
- हो, ये.	- Yes. See you.

VOCABULARY

Nouns

बिल्डिंग, बिल्डींगा f. building

धुणी-भांडी n. pl. cleaning and washing

कंपनी f. company

प्यून, प्यून m. peon, office gofer

जागा, जागा f. space, place, position

एस्. टी f. State Transport bus system of Maharashtra State

चुलता, चुलते m. father's brother (term of reference only)

चुलत भाऊ, चुलत भाऊ m. paternal cousin

गवंडी, गवंडी m. stone mason

चांभार, चांभार m. Chambhar, a caste cluster that works leather

भाची, भाच्या m. sororal niece

भाचा, भाचे sororal nephew

नातवंड, नातवंडं n. grandchildren

मुलगे m. pl. non-standard for मुलं n. pl. sons

पुतण्या, पुतणे m. fraternal nephew

पुतणी, पुतण्या f. fraternal niece

Adjectives and Adverbs

शेजारचं adj. neighboring

पूर्ण adj. inv. complete

मिळून adv. together, jointly

Conjunction

म्हणून तर conj. which is why

Verbs

तोड- v. t. to break off

Phrases

गावाकडे back in the village

गावाकडच्या भावाची तीन the three of my brother's from back in the village

काहीच नाही nothing at all

WORD STUDY

रे, रे बाबा These words are used here as particles for addressing a male listener in a conversation. In this particular context रे बाबा can be translated even as 'Thank god' or 'It's good to here that....' The corresponding feminine forms will be ग and ग बाई. These forms indicate intimacy of exchange.

ताई means elder sister. In the present context it is used with the meaning 'Madam'. ताई, बाई or वहिनी are words which are often used by servants and employees to address the lady of the house. All three of these words are. f. sg., but used with respectful plural form.

ये 'to come' is used in the above context instead of जा 'to go'. In traditional Marathi ये means 'come back' or 'see you'.

अभ्यास

a. Read the text 'शंकरचं कुटुंब' and draw a chart showing Shankar's family tree. You will first want to study the relationship charts carefully at the end of this chapter.

b. In pairs.

Introduce your extended family with your uncles and aunts and their children. Tell in Marathi how are they related to you.

c. Take the chart नाती 3 and fill in names, showing your relation to them.

d. One by one around the class in a chain.

Answer the following questions.

1.

चित्र काढ, गाणं म्हण, फोटो काढ, रांगोळी काढ, भर (to embroider), वीण (to knit), स्वयंपाक कर, नाच, सतार वाजव, गिटार वाजव, जिमनॅस्टिक्स कर, कपडे शिव, गोष्टी सांग, बॅडमिंटन खेळ, मातीची भांडी कर, कराटे कर, नाटकात काम कर, etc.

2.

काम कर, व्यावसाय कर, पाईप तयार कर, औषधं विक, व्हीडिओफिल्म कर, सॉफ्टवेअर कर, etc.

3.

दुकान, गॅरेज, कारखाना, कंप्यूटर क्लासेस, ब्यूटी पार्लर, बांगड्यांच दुकान, हॉटेल, स्पेअरपार्टस्‌चं दुकान, पानाचं दुकान, etc.

4.

रेल्वे, हॉटेल, ड्रायव्हर, शिपाई, प्रोफेसर, इस्टेट एजंट etc.

I. Put the adverbs given below in gradation from low to high.

रवी गाणं कसं म्हणतो?

फार छान, बरं, उत्कृष्ट, सुंदर (excellent), ठीक, साधारण.

---

Do you know this?

पेट्रोल कुठे मिळतं?	औषधं कुठे मिळतात?
पाव कुठे मिळतो?	डॉक्टर कुठे भेटतात?
मीठ कुठे मिळतं?	माळी कुठे काम करतो?
पैसे कुठे मिळतात?	ड्रायव्हर काय करतो?
तिकिटं कुठे मिळतात?	ट्रॅव्हल एजंट काय काय करतो?

नाती 1

From the perspective of 'ती' = सून daughter-in-law

मेव्हणा sister's husband or wife's brother

मेव्हणी wife's sister

नाती 2

'मी' = from 'my' point of view

mother's and father's perspective

माझा चुलत भाऊ = आईचा आणि बाबांचा पुतण्या. माझा मावस, मामे, आते भाऊ = त्यांचा भाचा

माझी चुलत बहीण = आईची आणि बाबांची पुतणी. माझी मावस, मामे, आते, बहीण = त्यांची भाची

माझे बाबा = आईचे पती किंवा तिचा नवरा. माझी आई = बाबांची पत्नी किंवा बायको.

नाती 3

'मी' = from 'my' point of view

गोरी गोरी पान

गोरी गोरी पान फुलासारखी छान दादा मला एक वहिनी आण।।

वहिनीला आणायला चांदोबाची गाडी चांदोबाच्या गाडीला हरणांची जोडी हरणांची जोडी तुडवी गुलाबाचं रान।।

वहिनीला नेसायला अंधाराची साडी अंधाराच्या साडीवर चांदण्याची खडी चांदण्याच्या पदराला बिजलीचा बांध।।

वहिनीशी गट्‌्टी होता तुला दोन थापा तुला दोन थापा, तिला साखरेचा पापा बाहुल्यांच्या परी होऊ दोघी आम्ही सान।।

Such a fair lady, such a fair lady, as beautiful as a flower, Dada, my elder brother, bring me a so lovely vahini, my sister-in-law

To bring her home we'll have a moon chariot pulled by a pair of deer skipping through a garden of roses.

For her to wear a sari pitch dark as a new moon night speckled with stars, a pallav full of stars, bordered by a streak of lightning.

Once we become friends you will get a whack on your back and she'll get a little peck on her cheek. Then both of us will become sweet little dolls.

Unit Six

Great Personalities

---

19. डॉ. आनंदीबाई जोशी

- रेखाताई तू डॉक्टर झालीस. अशा खूप भारतीय स्त्रिया डॉक्टर होतात का?

* हो सेरा. आता खूप बायका डॉक्टर होतात. डॉक्टर झाली ती पहिली मराठी स्त्री कोण होती माहीत आहे?

- नाही. त्यांचं नाव काय?

* त्यांचं नाव आनंदीबाई जोशी.

- त्या कधी डॉक्टर झाल्या?

* एकोणिसाव्या शतकात. आनंदीबाईंचा जन्म 1865 साली झाला. तेव्हा मुली शिकत नव्हत्या.

- ते का?

* तेव्हा लोक म्हणत, 'मुलगी शिकली, की बिघडली'.

- मग आनंदीबाई कशा शिकल्या?

* त्यांच्या वडलांनी त्यांना लिहायला आणि वाचायला शिकवलं पण त्यांचं नवव्या-दहाव्या वर्षीच लग्न झालं.

- मग?

* त्यांच्या नवऱ्याचं नाव गोपाळराव जोशी. गोपाळरावांना शिक्षणाचं फार महत्व होतं. ते जिद्दी होते आणि आनंदीबाई हुशार होत्या. गोपाळरावांनी आनंदीबाईंना डॉक्टर करायचं ठरवलं.

- आनंदीबाईंनी खूप अभ्यास केला का?

* हो. त्यांनी खूप अभ्यास केला. पण त्यांना खूप त्रास झाला.

- असं?

* हो. लग्नानंतर थोड्या वर्षात त्या इंग्रजी शिकल्या. त्यांनी शाळा पूर्ण केली.

- मग?

* मग एप्रिल 1883 मध्ये बोटीनं त्या कलकत्त्याहून अमेरिकेला गेल्या.

- एकट्या?

* हो. अगदी एकट्या आणि तिथे तीन वर्षात, म्हणजे मार्च 1886 मध्ये त्यांनी एम्‌.डी. ही पदवी मिळवली.

- वा ! कमाल आहे!

* त्या फार हुशार होत्या. त्या काळात बायकांना शिकणं फार अवघड होतं, तरीही त्या तेव्हा डॉक्टर झाल्या. हे विशेष आहे.

- खरंच आश्‌्चर्य वाटतं.

* पण या प्रवासाचा त्याना फार ताण आला. 1886 साली ऑक्टोबरमध्ये त्या भारतात परत आल्या. त्यानंतर काही महिन्यात, म्हणजे फेब्रुवारी 1887 मध्ये त्या गेल्या. म्हणजे वारल्या.

- अरेरे, त्या खूपच थोडी वर्ष जगल्या.

* हो. त्यांचं आयुष्य लहान होतं. पण आज शंभर वर्षानंतरही आपल्याला त्यांती आठवण आहे. त्यांच्यावर 'आनंदी-गोपाळ' म्हणून एक छान कादंबरी आहे. ती तू वाच.

- काय, मराठी कादंबरी? मी वाचू?

* अग या कादंबरीवर 'आनंदी-गोपाळ' म्हणून नाटक आहे. ते तू जरूर बघ.

- हो, हे नाटक नक्की बघीन.

- Rekha Tai, you become a doctor. Do a lot of Indian women become doctors the same as you?

* Yes, Sarah, a lot of women become doctors now. Do you know who the first Marathi woman was who became a doctor?

- No, what was her name?

* Her name was Anandibai Joshi.

- When did she become a doctor?

* In the nineteenth century. Anandibai was born in the year 1865. Girls weren't being educated ('weren't learning') then.

- Why was that?

* People used to say then about girls, 'Once educated, forever spoiled.'

- Then how did Anandibai get educated?

* Her father taught her to write and read. But she got married in only her ninth or tenth year.

- And then?

* Her husband's name was Gopalrao Joshi. Gopalrao knew the great importance of education. He was bound and determined and Anandibai was smart. Gopalrao decided he'd make Ananadibai a doctor.

- Did Anandibai do a lot of studying?

* Yes. She studied a lot. But she had a lot of hardship.

- Really?

* Yes. In just a few years after getting married she learned English. She finished her schooling.

- And then?

* Then in April 1883 she went by boat from Calcutta to America.

- Alone?

* Yes. All alone. And in three years there, in March 1886, she earned her M. D. Degree.

- My gosh! That's really something!

* She was very bright. At that time it was very difficult for women to be educated. But even so she became a doctor then. This is the remarkable thing.

- I really am surprised ('feel surprise').

* But this journey put her under a lot of stress. She returned to India in October 1886. A few months after that, in February 1887, she passed away - that is, she died.

- Oh my goodness! She lived only a very few years.

* Yes. Her life was short. But today even after a hundred years we remember her. There's a fine novel about her called Anandi-Gopal. You should read it.

- What? I should read a Marathi novel?

* Well see, there's play too called Anandi Gopal that's based on the novel. You must see it.

- Yes. I will definitely see this play.

VOCABULARY

Nouns

शतक, शतकं n. century

जन्म, जन्म m. birth 0 हो- to be born

साल n. year. साली loc. in the year....

महत्व n. importance

त्रास m. difficulty, hardship, trouble 0 हो- to have trouble

बोट, बोटी f. (i) ship

पदवी, पदव्या f. degree

कमाल f. (i) climax, apex, maximum

काळ m. time

आश्‌्चर्य n. surprise

ताण m. tension, stress, pressure

आयुष्य n. life, life-span

आठवण, आठवणी f. (i) memory, remembrance

कादंबरी, कादंबऱ्या f. novel

Adjective and Adverbs

पहिलं adj. first

एकोणिसावं adj. nineteenth

जिद्दी adj. inv. determined, persevering

हुशार adj. inv. smart, intelligent

पूर्ण adj. inv. completed 0 कर- to complete.

अवघड adj. inv. difficult

विशेष adj. inv. special, extraordinary

Conjunction

तरीही conj. but even so

Interjection

अरेरे interj. Oh my goodness! (expressive of grief)

Verbs

शिकत नव्हतं past imperfect was not learning

म्हणत past habitual used to say

वार- v.i. to die (speaking of humans)

ठरव- v.t. to decide. करायचं ठरवलं decided he'd make

Phrases

त्या काळात at that time, in those days

WORD STUDY

1. जन्म हो- means to be born ['birth happened']. त्याचा जन्म झाला is the usual construction for 'he was born', which is mostly used in official documents.

2. ठरव- is a transitive verb with the meaning 'to decide', 'to finalize', 'to set or fix something' (a date, a wedding, etc.) ठर- is a corresponding intransitive verb meaning 'be fixed', 'be finalized'.

आम्ही तारीख ठरवली.	We fixed / finalized the date.
तारीख ठरली.	The date was set.
तिनी लग्न ठरवलं.	She arranged her marriage.
तिचं लग्न ठरलं.	Her marriage has been arranged.

ठरव- is quite frequently used with the verbal adjective V - आयचं (without auxiliary) as in the sentence

गोपाळरावांनी आनंदीबाईंना डॉक्टर करायचं ठरवलं	Gopalrao decided he'd make Anandibai a doctor.
You could also say, for instance,
आम्ही दिवाळीत मुंबईला जायचं ठरवलं.	We decided we'd go to Mumbai during Diwali.

3. मिळव- is also a transitive verb. The corresponding intransitive verb is मिळ-.

ती पदवी मिळवते.	She earns a degree.
तिला पदवी मिळते.	The degree is earned by her.

4. Although वर्ष and साल are both translated as 'year', they are used somewhat differently. साल is used in reference to dates or the calendar year. It is often used in its locative form साली as in 1865 साली 'in the year 1865'. वर्ष is the more general word for 'year' in other contexts.

---

GRAMMAR

The verb हो- and the past tense of the Auxiliary.

Verb हो- v.i. to happen, to take place, to become, to be completed, to be finished, is an extremely important verb in Marathi. The verb हो- is used most frequently in the perfect form झालं.

त्या डॉक्टर झाल्या.	She became a doctor.
ते श्रीमंत झाले.	He became rich.

This verb is used in the imperfect as in examples below.

या रस्तावर खूप अपघात होतात.	A lot of accidents happen on this road.
हुशार मुलं इंजिनिअर किंवा डॉक्टर होतात.	Smart kids become engineers or doctors.
मे महिन्यात खूप लग्न होतात.	A lot of weddings take place in May.

Note that the Imperfect of हो- should not be confused with the past tense of the Auxiliary.

Imperfect हो-		Past tense of Aux.
मी होतो m. / होते f.	आम्ही होतो	मी होतो / होते	आम्ही होतो
तू होतोस m. / होतेस f.	तुम्ही होता	तू होतास / होतीस	तुम्ही होता(त)
तो होतो	ते होतात	तो होता	ते होते
ती होते	त्या होतात	ती होती	त्या होत्या
ते होते / होतं	ती होतात	ते होते / होतं	ती होती

Perfect हो-

मी झालो m. / झाले f.	आम्ही झालो
तू झालास m. / झालीस f.	तुम्ही झाला (त)
तो झाला	ते झाले
ती झाली	त्या झाल्या
ते झाले / झालं	ती झाली

---

अभ्यास

a. In Pairs.

Practice conversation with the verb हो-. Some examples are given below.

1. तू काय होणार?
मी इंजिनिअर होतोय / होतेय.	(I am becoming an engineer.)
तुझा भाऊ काय करतो?
तो डॉक्टर झाला आहे. त्याची प्रॅक्टिस आहे.
2. तुझं जेवण झालं का?
हो माझं झालं, पोट भरलं.	(I am done. My tummy is full.)
3. तुझी अंघोळ झाली का?
अजून नाही.	(Not yet.)
4. तुझं लग्न झालं आहे का?
हो, मागच्या वर्षी झालं.	(Yes. It took place last year.)

5. तुझा अभ्यास झाला का?
नाही, होतोय. चालू आहे.	(No. I am still at it. It is going on.)
6. तुझं झालं का?
हो माझं झालं. मी तयार आहे.	(I have finished. I am ready.)

b. Put the following sentences in the perfect.

मला प्रवासाचा फार त्रास होतो.

तिला पावसाचा खूप आनंद होतो.

तिथे 4 वाजता सूर्योदय होतो.

तिथे 7 वाजता सूर्यास्त होतो.

या रस्त्यावर खूप अपघात होतात.

माझं 11 वाजताच जेवण होतं.

8 वाजता ते दुकान बंद होतं.

c. Discuss the last sentence of exercise (c) and find out its different meanings.

d. Discuss the use of the verbs in the following two examples:

डॉ. आंबेडकर जन्माने हिंदू होते. ते बौद्ध झाले.

पंडिता रमाबाई जन्माने हिंदू होत्या. त्या ख्रिश्चन झाल्या.

e. Put the following sentences into the past tense and compare them with the sentences given under (c).

तो आज सकाळी मुंबईत आहे.

रविवारी क्रिकेटची मॅच आहे.

मला दुपारी मराठीचा क्लास आहे.

रस्त्यात खूप माणसं आहेत.

चार तारखेला सोमवार आहे.

मिसेस जाधव खूप आजारी ('ill') आहेत.

तो एक महिना पुण्यात आहे.

प्राची आणि मिलिंद फर्ग्युसन कॉलेजमध्ये आहेत.

अमितला या आठवड्यात खूप काम आहे.

तुझं पुस्तक त्या टेबलावर आहे.

f. Find spoken forms in the third person neuter singular in the dialog डॉ. आनंदीबाई जोशी and replace them with literary alternative forms.

---

20. शिवाजी महाराज

महाराष्ट्राच्या इतिहासात शिवाजी महाराजांचे स्थान फार महत्वाचे आहे. त्यांनी 17 व्या शतकामध्ये महाराष्ट्राची स्थापना केली.

शिवाजींचा जन्म 1627 साली झाला. शिवाजींच्या जन्मापूर्वी तीनशे वर्षे सगळीकडे मुसलमानांचे राज्य होते. मराठी सरदारही मुसलमान राजांचे नोकर होते. अशा कठीण परिस्थितीत शिवाजींचा जन्म शिवनेरी किल्लावर झाला. त्यांच्या वडलांचे नाव शहाजी भोसले होते आणि आईचे जिजाबाई.

शहाजी राजे मुसलमान राज्यात विजापूरला जहागिरदार होते. जिजाबाई लहान शिवाजीला घेऊन पुण्यात लाल महालामध्ये रहात होत्या. तिथेच त्यांचे शिक्षण झाले. तिथे त्यांनी धर्म, संस्कृती आणि इतिहासाचा अभ्यास केला. शिवाजींच्या गुरुंचे नाव होते दादोजी कोंडदेव. त्यांनी शिवाजींना राजनीती शिकवली. शिवाय शस्त्रांविषयी माहिती दिली, युद्धशास्त्र शिकवले.

शिवाजी महराज शूर आणि विचारी होते. सर्व धर्मांविषयी त्यांना आदर होता. 6 जून 1674 रोजी शिवाजींचा रायगडावर राज्यभिषेक झाला. निजाम, बहामनी आणि दिल्लीच्या मोगल राजांशी शिवाजींनी अनेक लढाया केल्या आणि अनेक किल्ले जिंकले.

3 एप्रिल 1680 ला शिवाजींचा मृत्यू झाला.

Shivaji Maharaj has a position of great importance in the history of Maharasthra. Maharashtra was established by him in the seventeenth century.

Shivaji was born in the year 1627. For three hundred years before his birth the Muslims were ruling everywhere. Even the Marathi noblemen were employees of Muslim Kings. It was in this sort of difficult situation in which Shivaji's birth took place at Shivneri Fort. His Father's name was Shahaji Bhosle and his mother's was Jijabai.

Shahaji Raja was feudatory of a Muslim Kingdom at Bijapur. Jijabai took the young Shivaji and was living at Pune in the Lal Mahal ('red palace'). That is where his education took place. There he studied religion, culture and history. Shivaji's teacher's name was Dadoji Kondadev. He taught Shivaji statecraft. Moreover, he informed him about weapons and taught him the science of war.

Shivaji Maharaj was courageous and full of thought. He had respect for all religions. On June 6, 1674, Shivaji's coronation took place at Raigad. Shivaji fought many battle with the Nizam of Hyderabad, the Bahamani kings, and the Mughal kings of Delhi and he won many forts.

Shivaji died on April 3, 1680.

VOCABULARY

Nouns

महाराज, महाराज m. (usually pl.) great king, emperor (used as title)

स्थान, स्थानं n. position, place

स्थापना, स्थापना f. establishing of, founding of, o कर- to establish

मुसलमान, मुसलमान m. f. Muslim

राज्य, राज्यं n. Kingdom, rule, reign

सरदार, सरदार m. nobleman

राजा, राजे m. king, prince

नोकर, नोकर m. employee, servant

परिस्थिती, परिस्थिती f. situation

जहागिरदार, जहागिरदार m. feudatory lord, laded nobleman

महाल, महाल m. palace

धर्म, धर्म m. religion

संस्कृती, संस्कृती f. culture

गुरु, गुरू m. teacher, master

राजनीती f. polity, statecraft

शस्त्र, शस्त्रं n. weapon

युद्धशास्त्र n. science of war

आदर m. respect, reverence

राज्याभिषेक, राज्याभिषेक m. coronation

लढाई, लढाया f. battle

मृत्यू, मृत्यू m. death, demise

Adjectives and Adverbs

कठीण adj. inv. difficult, hard

शूर adj. inv. brave, courageous

विचारी adj. inv. full of thought, reflective

सर्व adj. inv. all

Postpositions

-पूर्वी before

-विषयी about

Verbs

जिंक- v.t. to conquer

WORD STUDY

मृत्यू: There are a number of ways of saying 'x died'. त्यांचा मृत्यू झाला is a very formal expression used as in the text above in regard to the death of famous persons. Another formal expression is त्यांचं निधन झालं meaning death occurred.

तो मेला (perfect form of मर- v.i.) is the most direct expression, but lacks any softening or deference to other's feelings. In every day speech one generally says तो गेला ('he went'). Note that this is similar to English 'He passed away'. A slightly more formal expression is ते वारले.

In regard to violent death the expression ठार हो- is generally used.

रेल्वेच्या अपघातात सात लोक ठार झाले.

Seven people were killed in the railway accident

GRAMMAR

The plural oblique.

By now you have become thoroughly acquainted with the principal that before the addition of a postposition, pronouns and most nouns have to be changed into what is called their oblique form.

In Book 1, Chapter 36, you were introduced to the oblique forms in the singular for the most common categories of nouns in the three genders. Let's look now at the corresponding plural oblique forms.

The first thing to note about the oblique of plural nouns (and pronouns) is that is chiefly marked by the addition of the nasal, 'n' indicated by the अनुस्वार dot, above the oblique-making vowel. You first encountered this aspect of the plural oblique in the context of showing respect.

(m. resp.) ह्यांचं नाव रामकृष्ण.

मी प्रो. (resp.) भोसल्यांकडे राहतो.

मला प्रो. (resp.) जोशींकडे जायचं आहे.

(f. resp.) आनंदीबाईंचा जन्म 1865 साली झाला.

Of course the essence of showing respect is to use plural forms. But of course plural forms are also used in and of themselves outside the context of showing respect.

ती रोज संध्याकाळी (n. pl.) मुलांचा अभ्यास घेते.

दहा (n. pl.) मिनिटांनी ऍ?न आणि महेश आले.

भारती अठरा (n. pl.) वर्षांची आहे.

खूप (m. pl.) दिवसांनी तुला पत्र लिहितेय.

सर्व (m. pl.) धर्मांविषयी त्यांना आदर होता.

दिवाळी म्हणजे (m. pl.) दिव्यांचा सण.

आमच्या (f. (i) pl.) मैत्रिणींना नमस्कार सांग.

ऍ?न (f. pl.) स्‍ञियांची मुलाखत घेईल.

त्या ऍ?न बरोबर अनेक (f. pl.) संस्थांना भेटी देतील.

Just from carefully studying the examples above you could extrapolate for yourself five or six of the most important (i.e. prevalent) categories of the plural oblique. But let's list the principal categories by gender. The examples will all use the postposition -ला, which has the advantage of having the distinguishable plural form -ना.

Noun category	sg.	oblique	pl.	oblique
Neuter Nouns
1. Ending in a consonant	गाव	गावाला	गावं	गावांना
2. Marked, ending in अ	भांडं	भांड्याला	भांडी	भांड्यांना
Masculine Nouns
1. Ending in a consonant	हात	हाताला	हात	हातांना
2. Marked, ending in an आ	दिवा	दिव्याला	दिवे	दिव्यांना
3. Ending in an ई	व्यापारी	व्यापाऱ्याला	व्यापारी	व्यापाऱ्यांना
Feminine Nouns
1. Ending in a consonant f. (i)	मैत्रीण	मैत्रिणीला	मैत्रिणी	मैत्रिणींना
2. Ending in a consonant f. (e)	वाट	वाटेला	वाटा	वाटांना
3. Marked, ending in an ई	नदी	नदीला	नद्या	नद्यांना
4. Ending in an आ	शाळा	शाळेला	शाळा	शाळांना

These categories cover the vast majority of nouns in Marathi and should take you a long way towards mastering this complexity of Marathi grammar. At the same time you need to know that you can use Marathi intelligibly (if not elegantly) even well before your mastery of the oblique forms is complete.

---

अभ्यास

a. One by one around the class in a chain
Have a dialogue on the text above. Here are some questions you might use:

शिवाजी कोण होते?

महाराष्ट्राची स्थापना केव्हा झाली?

शिवाजींचा जन्म कुठे झाला? कधी झाला?

शिवाजींच्या आई-वडिलांचं नाव काय?

जिजाबाई शिवाजीला घेऊन कुठे रहात होत्या?

त्यांनी कोणतं शिक्षण घेतलं?

त्यांचा राज्याभिषेक कधी झाला?

b. Group activity

1. Reconstruct the biography of Shivaji and discuss his special achievements.

2. Give a biographical sketch of some famous Americans using the example of the reading शिवाजी महाराज.

c. Fill in the information in the table below. Read this information in complete sentences.

माहिती / व्यक्ती	शिवाजी	आनंदीबाई	मित्र
नाव
आडनाव (surname)
जन्मतारीख
जन्मस्थान
पत्ता , टेलिफोन
विवाहित (married)
मुले
वडिलांचे नाव
आईचे नाव
शिक्षण
व्यवसाय (occupation)
छंद (hobby)
आवडीचा पदार्थ

d. Small group.

Carry out a conversation : One person in the group will play the role of the Indian government officer and ask questions using the parameters given below. Others will play the role of an Indian or American citizen.

IndianAmerican संपूर्ण नाव (Full name) जन्मतारीख जन्मस्थान पत्ता फोन नंबर डोळ्यांचा रंग उंची वजन (Weight) जन्मखूण (Birth mark) नागरिकत्व (Nationality)

e. One by one around the class in a chain.

Transform the following sentences using perfect forms of the verb हो.

a. शिवाजींनी शिक्षण पुण्यात घेतलं.

b. शिवाजींचं शिक्षण पुण्यात झालं.

त्यांना मृत्यू लवकर आला.

मी अंघोळ केली.

मी काम केलं.

त्यांनी खूप प्रवास केला.

मी अभ्यास केला.

मी घर साफ केलं.

रेखानी काल खरेदी केली.

मीनानी जूनमध्ये गाण्याचा कार्यक्रम केला.

तिथे त्यांनी नाटक केलं.

f. Find literary alternative forms in the third person neuter singular in the text शिवाजी महाराज and replace them with spoken forms.

---

Do you get it?

एका मोठ्या शहरात हरी फुटपाथवर उभा असतो. तो खूप वेळ थांबतो, पण त्याला काही रस्ता ओलांडता, म्हणजे क्रॉस करता येत नाही. त्याला रस्त्याच्या दुसऱ्या बाजूला समोर एक माणूस दिसतो. हरी त्या माणसाला ओरडून विचारतो, 'अहो, तुम्ही रस्ता क्रॉस करून तिकडे कसे गेलात?' तो माणूस म्हणतो, 'मी इकडेच जन्मलो!'

---

21. फुलपाखरू.

फुलपाखरू।
छान किती दिसते। फुलपाखरू

या वेलीवर । फुलाबरोबर
गोड किती हसते । फुलपाखरू

पंख चिमुकले । निळे जांभळे
हालवुनी झुलते । फुलपाखरू

डोळे बारीक । करिती लुकलुक
गोल गोल मणी जुणु ते । फुलपाखरू

मी धरु जाता । येऊ न हाता
दूरच ते उडते । फुलपाखरू

गणेश हरी पाटील

The butterfly

The butterfly! How charming it looks! The butterfly.

On these flower vines, how sweetly does it smile. The butterfly. tiny little navy-magenta wings it seems to swing. The butterfly.

Its sparkling eyes pearls. The butterfly.

Its flits away quickly each time I reach for it. The butterfly.

Unit Seven

Planning

---

22. वाढदिवस

You should be able now to make your own way through this dialog.

एक संवाद

- जॉन उद्या एलेनकडे वाढदिवसाला येणारायस?

* हो तर. तिनी मलाही बोलावलंय.

- मग आपण दोघं बरोबर जाऊ या.

* हो चालेल. सेरा, मी तुझ्याकडे सायकलवरून येईन. मग आपण रिक्षानी जाऊ या.

- जॉन, तू तिला काय भेट देणार?

* अजून काही ठरवलं नाही. आपण मिळून एक प्रेझेंट देऊ या का? पिशवी चालेल?

- त्यापेक्षा लखनवी कुडता देऊ या.

* हो. छान कल्पना आहे. पण पांढरा नको. रंगीत कुडता देऊ या. निळा किंवा पिवळा देऊ या.

- ठीक. मग उद्या सकाळी माझ्या आईबरोबर जाऊन एक कुडता घेऊन येते. संध्याकाळी पावणेपाचला ये माझ्याकडे.

* अच्छा. मग उद्या भेटू.

भारतीय पद्धत	The Indian Way
- सेरा, जाऊन आलीस का तू एलेनकडे?	- Sarah, you've already returned ('gone and come') from Ellen's?
* हो. आई, छान झाला तिचा वाढदिवस.	* Yes. She had a really nice birthday.
- खूप लोक आले होते का?	- Did a lot of people come?
* हो. 25-30 लोक होते. तिचे नातेवाईक आणि तिच्या मित्रमैत्रिणी आल्या होत्या.	* Yes. There were 25-30 people. Her relatives and her friends came.
- कोण कोण नातेवाईक आले होते?	- Which of the relatives came?
* तिची आत्या, आतेभाऊ, मामामामी, आणि त्यांची तीन मुलं, शिवाय मावशिच्या दोन मुली.	* Her aunt (on her fathers' side) and her boys, her maternal uncle and his wife and three children, as well as her maternal aunt's two girls.
- म्हणजे तिच्या मावसबहिणी आल्या होत्या का?	- You mean her cousins on her mother's side came?
* हो. आणि 8-10 मित्रमैत्रिणी.	* Yes and 8-10 friends.
- वा! म्हणजे तिचा वाढदिवस अगदी जोरात साजरा केला. भारतीय पद्धतीनी की केक कापून अमेरिकन पद्धतीनी साजरा केला?	- Gosh! In other words they pulled out all the stops to celebrate her birthday! Did they celebrate it the Indian way or by cutting cake the American way?
* अगदी भारतीय पद्धतीनी. म्हणजे तिच्या आईनं तिला कुंकू लावलं आणि ट्रेमध्ये दिवे लावले होते.	* Altogether in the Indian way. I mean her mother put kumkum on her forehead. And she had arranged lamps on a tray.
- म्हणजे तिच्या आईनी तिला ओवाळलं का?	- You mean her mother waved the tray of lamps in front of her?
* हो. बरोबर. तसंच.	* Yes. That's right. Exactly that way.
- एलेननी कपडे काय घातले होते?	- What clothes had Ellen put on?
* तिच्या आईनी तिला छान हिरवी रेशमी साडी नेसवली होती. एलेन साडीत खूप छान दिसत होती.	* Her mother had dressed her in a nice green silk sari. Ellen was looking very nice in a sari.
- हो का? साडी नेसली होती का? वा! छान! अग तिला तू लखनवी कुडता दिला तो आवडला का?	- Indeed! So she wore a sari! Wonderful! O, the Lucknow kurta you gave her - did she like it?
* हो. खूप आवडला.	* Yes, a lot.
- बरं झालं बाई, तिला आपलं प्रेझेंट आवडलं.	- I'm so glad, she liked out present.

VOCABULARY

Nouns

वाढदिवस, वाढदिवस m. birthday

भेट, भेटी f. (i) gift, present

पिशवी, पिशव्या f. cloth bag

पद्धत, पद्धती f. (i) way, method, custom

नातेवाईक, नातेवाईक m. relation, relative

आतेभाऊ, आतेभाऊ m. cousin-son of fathers' sister

मावसबहीण, मावसबहिणी f. (i) cousin-daughter of mother's sister

Adjective

लखनवी adj. inv. from Lucknow

पांढरं adj. white

रंगीत adj. inv. colored

निळं adj. blue

पिवळं adj. yellow

जोरात adj. full force, with all the stops pulled out

Interjection

हो तर Interj. yes, indeed

Verbs

काप- v.t. to cut

ओवाळ- v.t. to wave a tray of lamps before a deity or a person

नेसव- v.t to dress (someone else)

GRAMMAR

The interrogative का.

The position of the interrogative pronoun का changes its meaning. If it is put at the end, it means 'whether', if in the beginning it means 'why'.

तो आला का?	Has he come?
तो का आला?	Why has he come?
सविता हसली का?	Did savita smile?
सविता का हसली?	Why did Savita smile?

---

अभ्यास

a. In Pairs.

Practice the above conversations.

b. Group activity

Use constructions without a subject while comparing the methods of celebrating birthdays in Maharashtra and America.

c. In pairs.

Practice the following conversations, then use them as the pattern for making dialogs of the suggested scenarios following.

Example 1		Example 2
A.	तू भाजी खाल्लीस का?	A.	तू भाजी खाल्ली नाहीस का?
B.	हो. खाल्ली.	B.	नाही.
A.	का खाल्लीस?	A.	का खाल्ली नाहीस?
B.	कारण मला ती खूप आवडली.	B.	कारण ती तिखट होती.

1. स्कूटर चालव, मजा वाट, भीती वाट	1. मुंबईला जा, काम कर, ताप ये
2. स्वेटर घाल, थंडी वाज, उकड	2. सर्दी हो, पावसात भीज, औषध घे
3. रिक्षानी ये, उशीर हो, महाग	3. अभ्यास कर, आवड, कंटाळा ये
4. औषध घे, डोकं दुख, बरं वाट	4. पत्र लिही, आवड, कंटाळा ये
5. उशीर हो, सायकल बिघड, रिक्षानी ये	5. खूप वेळ झोप, ताप ये, काम अस

---

23. खुर्ची म्हणाली

खुर्ची म्हणाली, 'अरे स्टुला,

केव्हा येणार चालायला तुला?'

स्टूल म्हणाले, 'त्याच वेळी,

जेव्हा हाताने वाजवशील टाळी!'

हे ऐकून पंखा हसला

पाय नसून फिरत बसला.

The chair said, 'Hey there, stool,

When will you ever be able to walk?'

The stool said, 'The very same time

When you can clap your hands!'

Hearing this the fan just smiled-

He may lack feet but he keeps going round.

VOCABULARY

Nouns

स्टूल, स्टुलं n. stool

टाळी, टाळ्या f. clap of the hands 0 वाजव-to clap

Conjunction

जेव्हा Conj. (relative) when

Verbs

चालायला ये- to be able to walk

नसून- not having ('being')

वाजव- v.t. to make sound

फिरत बस- to keep on turning

GRAMMAR

V + आयला ये.

You are already familiar with the V + आयला. This is combined frequently with ये to mean 'be able to do', to know how to do', 'can do'.

तुला केव्हा चालायला येणार?

When will you be able to walk?

In such constructions V + आयला form can be replaced in most cases by V + ता form.

तुला केव्हा चालता येणार?

When will you be able to walk?

---

अभ्यास

a. One by one around the class in a chain
Construct sentences following the pattern given.

चाल

स्कूटर चालव, पोळ्या कर, मराठी बोल, रशियन वाच, नदीत पोह, केक कर, कंप्यूटर वापर, तबला वाजव, साडी नेस, पुण्यातला रस्ता क्रॉस कर

b. Replace the V + आयला form in the sentences above by the V+ ता form and repeat them.

---

24. मोकळा वेळ

संभाषण
- रमेश सध्या आम्हाला रोज फक्त सकाळी क्लास आहे. म्हणजे दुपार मोकळी आहे.	- Ramesh, at present we have classes in the morning each day. Which means the afternoon is free.
* सोनिया, मग तू दुपारी काय करणार?	* Well then, Soniya, what are you going to do in the afternoon?
- दोन दिवस लायब्ररीत जाणार. शिवाय लोकांना भेटणार. माझ्या प्रॉजेक्टसाठी.	- I'll go to the library two days. Also, I'll meet people. For my project.
* बाकी दिवस मोकळे आहेत ना? मग तबला शिकायला का जात नाहीस?	* So the remaining days are free? Then why don't you go learn the Tabla?
- त्यापेशा आपण मिळून नाच शिकायला जाऊ या का?	- Rather than that shall we go together to learn dance?
* नको. नाच शिकायला तू एकटीच जा. पण आपण मिळून योगासनं शिकायला जाऊ या का?	* No. Go by yourself to learn dance. But shall we go together to learn yoga asanas?
- हो. चालेल. दोन दिवस नाच आणि दोन दिवस आसनं. संध्याकाळी काय करणार?	- Yes, OK. Two days for dance and two days for asanas. What will we do evenings?
* संध्याकाळी मला वेळ असेल. तेव्हा फिरायला, नाटक बघायला, गाणं ऐकायला, खरेदी करायला किंवा बाहेर जेवायला जाऊ या.	* Evening I'll have time. Let's go out to walk around, to see plays, listen to songs, shop or else to eat out.
- हो. माझे अमेरिकन मित्र खूपदा बाहेर जेवायला जातात - चायनीज किंवा इटालियन. पण मला भारतीय जेवण आवडतं.	- Yes. My American friends often go out to eat Chinese or Italian. But I like Indian food.
* मग भारतीय स्वयंपाक करायला शीक.	* Then learn to do Indian cooking.
- तुझी आई मला भारतीय स्वयंपाक करायला शिकवेल का?	- Would your mother teach me to do Indian cooking?
* हो शिकवेल की. आपण तिला तुला स्वयंपाक शिकवायला सांगू या.	* Yes, of course she will. Let's tell her to teach you cooking.

VOCABULARY

Nouns

तबला, तबले m. the drums used in Hindustani music.

योगासन, योगासनं n. yoga asanas, the postures used in the practice of yoga

खरेदी f. purchasing, shopping

Adjectives and Adverbs

मोकळं adj. free, empty

बाकी adj. inv. remaining

मिळून adv. together, jointly

खूपदा adv. many times, often

Postpositions

-पेक्षा post. rather than

Interrogative

का why

GRAMMAR

V + आयला V ऊ या.

In the preceding texts we have come across this form:

आपण नाटक बघायला जाऊ या.

आपण तिला स्वयंपाक शिकवायला सांगू या.

English equivalents to V आयला would be 'to do' or 'in order to do'. This form functions more frequently as a complement to certain verbs, such as शिक, सांग, ये, जा, मदत कर. As is apparent in the second example, this form can be combined with आपण V ऊ या.

---

अभ्यास

a. In pairs.

1. Use the pattern of the conversation above discuss what to do in your own free time.

2. Plan a program for a holiday using the following pattern and the vocabulary given in parentheses.

या शनिवारी संध्याकाळी तू काय करणार आहेस?

काही नक्की ठरवलं नाही.

मग आपण सिनेमाला जाऊ या का?

नको, आपण भिमसेन जोशींचं गाणं ऐकायला जाऊ या.

(नाटक - खरेदी कर, सहल (f. outing) -नाच बघ, भाषण (n. speech) -कापड आण, नीताकडे-तिकीट काढ, कँपमध्ये - पोह, नाचाचा कार्यक्रम - प्रदर्शन बघ, डिस्कोत - फिर)

b. In pairs.

Carry out a short conversation in the pattern given below. Use the V आयला + V ऊ या constructions.

अरे जिम, काय करतोयस?

पत्र लिहितोय. का?

मला फार कंटाळा आलाय. पोहायला जाऊ या का?

हो. जाऊ या की!

( सायकल पुस (to wipe, clean) - फिर; टीव्ही बघ - प्रा. जोशींना भेट, पुस्तक वाच - आईस्क्रिम खा, रेडिओ दुरूस्त कर - टेनिस खेळ , etc.)

c. One by one around the class in a chain.
Form sentences according to the pattern given below.

1. शिक-

मराठी बोल-

हिंदी लिही*, सायकल चालव, पोळ्या कर, हातानी खा, जमिनीवर बस, सतार (f. sitar) वाजव, फोटो काढ, व्यायाम (m. exercise) कर

2. सांग-

फोन कर-

पत्र लिही*, रोज औषधे घे*, अभ्यास कर, लवकर ये*, आजीकडे निरोप (m. message) दे, मिक्सर दुरूस्त कर (to repair), गाडी पुस (to clean, to wipe) * These verbs have an irregular V आयला form.

3. मदत कर-

बॅग उचल (to pick up)

डबा उघड (m. container), पंखा साफ कर (to clean) सायकल दुरूस्त कर, झाड लाव, सामान ने*, केक संपव, मराठीत पत्र लिही*. *These verbs have an irregular V आयला form.

---

25. लहान माझी बाहुली

लहान माझी बाहुली
मोठी तिची सावली

घारे डोळे फिरविते
लुकलुक ही पाहते

नकटे नाक उडवीते
गुबरे गाल फुगवीते

दांत काही घासत नाही
अंग काही धूत नाही

पोळ्या केल्या, कच्च्या झाल्या !
भात केला, करपुन गेला !

वरण केले, पातळ झाले
तूप सगळे सांडून गेले

असे भुकेले नक्का जाऊ
थांबा करते गोड खाऊ

केळीचे शिकरण करायला गेली
दोनच पडले दात

आडाचे पाणी काढायला गेली
धपकन् पडली आत !

My doll

My doll is so small. But her shadow is big. Her light blue eyes twinkle. With her button nose she puffs up her chubby cheeks.

She never brushes her teeth or takes a shower.

When she made chapattis, they were underdone, when she made rice, it burned.

When she made 'varan', lentil soup, it was to thin and the ghee all spilled out.

Don't go hungry. I'll make some sweets for you to eat.

Then, when she went to make bananas in milk, two of her teeth fell in.

She went to fetch some water from the well and plopped into it herself.

What Are You Saying Meaning in Marathi

Source: https://www.lib.uchicago.edu/e/su/southasia/marathi/marathi-in-context.html

Share this post